Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων-Σπερχειός ποταμός

Άλλες ονομασίες κατά το παρελθόν: Αγριομέλας, Ελλάδα, Αλαμάνα (το τελευταίο τμήμα του).

Γενικές πληροφορίες

Ποταμός της ανατολικής Στερεάς, στο νομό Φθιώτιδας. Πηγάζει από τον Τυμφρηστό σε υψόμετρο 2.300 μ. και εκβάλλει στο Μαλιακό κόλπο. Διασχίζει το νομό Φθιώτιδας και δέχεται τα νερά των Βαρδουσίων ορέων, Όθρης και Οίτης.

Το συνολικό του μήκος φτάνει τα 82,5 km. Η λεκάνη απορροής του καλύπτει έκταση 1.517 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Είναι πλούσιος σε φερτές ύλες, με τις οποίες προσχώνει τον Μαλιακό κόλπο. Χάρις στις προσχώσεις αυτές τα άλλοτε “στενά των Θερμοπυλών”, στα οποία έγινε η περίφημη μάχη εναντίον των Περσών τον 5ο αιώνα π.Χ., που τότε είχαν πλάτος ολίγων μέτρων, σήμερα φθάνουν σε πλάτος τα 5-6 χιλιόμετρα και είναι ως επί το πλείστον ελώδη.

ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Το κλίμα στην περιοχή της κοιλάδας του Σπερχειού ανήκει γενικά στην υποτροπική μεσογειακή ζώνη με καλοκαίρι θερμό και ξηρό και
χειμώνα ήπιο και υγρό.

Παρατηρούνται όμως διαφοροποιήσεις (μικροκλίμα) ανάλογα με την μορφολογία της περιοχής. Έτσι κοντά στο Μαλιακό το κλίμα είναι τυπικό Μεσογειακό, ενώ στο εσωτερικό είναι πεδινό ηπειρωτικό στην κοιλάδα του Σπερχειού και ορεινό ηπειρωτικό σε περιοχές με υψόμετρο πάνω από 500μ.

ΟΙ ΠΑΡΑΠΟΤΑΜΟΙ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ

Οι κυριότεροι παραπόταμοι του Σπερχειού είναι:

Βίστριζα

1. Η Βίστριζα (ο αρχαίος Ίναχος)
Πρόκειται για το μεγαλύτερο παραπόταμο του Σπερχειού ο οποίος πηγάζει από την Οίτη. Συμβάλλει με το Σπερχειό μεταξύ των χωριών Καρυάς Υπάτης και Καστρίου.

2. Ο Γοργοπόταμος (ο αρχαίος Δύρας)
Πηγάζει από την Οίτη , έχει άφθονο νερό και η μυθολογία λέει ότι δημιουργήθηκε για να σβήσει τη φωτιά που έκαιγε τον Ηρακλή.

Γοργοπόταμος

3. Το Μαυρονέρι (ο αρχαίος Μέλας)
Πηγάζει από την Οίτη. Περνάει μέσα από το χωριό Μοσχοχώρι. Παλιότερα χυνόταν κατευθείαν στη θάλασσα.

4. Ο Ασωπός (παλιότερα λεγόταν Καρβουναριά)
Πηγάζει από την Οίτη, την οποία και χωρίζει από το όρος Καλλίδρομο.

Άλλοι μικρότεροι παραπόταμοι (από τους περίπου 63 που έχει ο Σπερχειός) είναι:
Ρουστιανίτης, Λουγγιές, Κατής, Κάκαβος, Ξηριάς Υπάτης, Ξηριάς Λαμίας, Ξηριάς Βαρδατών, Παλαιόκαστρο, Βοϊδόρεμα, Μαρίτσα, Μαυριλιώτης, Πετσιώτης, Καστανόρεμα, Σαπουνόρεμα, Βαγινόρεμα, Δριστελόρεμα, Παλιοχειμαρόρεμα, Λειβαδόρεμα, Σπερτόρεμα, Ψαροφωλιάς, Πλατάνια, Καβουρόρεμα, Κρανιόρεμα, Τριανταφυλλιάς, Μέγα Ρέμα, Κακαβόρεμα, Γερακάρη.

ΤΟ ΔΕΛΤΑ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ

Στο ανατολικό τμήμα του Νομού Φθιώτιδας και δυτικά του Μαλιακού Κόλπου κυριαρχεί το Δέλτα του Σπερχειού. Σχηματίστηκε από τις προσχώσεις του ποταμού και η έκτασή του είναι περίπου 196 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Στο μεγαλύτερο τμήμα του το Δέλτα είναι γη που καλλιεργείται ενώ το υπόλοιπο τμήμα αποτελεί υγροβιότοπο.

Μπορεί να χωριστεί σε 4 μέρη:
1. Την κύρια κοίτη:
Εδώ συναντάμε ιτιές, λεύκες, αρμυρίκια και αγριοκαλαμιές.
2. Τους αρμυρόβαλτους:
Υπάρχουν βούρλα, αλόφυτα. Εδώ βρίσκουν τροφή τα πουλιά και τόπο για φώλιασμα.
3. Τα λασποτόπια:
Υπάρχει μικρή βλάστηση και πολλές αχιβάδες και άλλοι παρόμοιοι οργανισμοί χρήσιμοι για την τροφή των πουλιών.
4. Τις μόνιμα διαβρεχόμενες ακτές:
Υπάρχουν βενθικά φυτά, πολύτιμη τροφή για τα πουλιά και χώρος ανάπτυξης ψαριών. Στο τμήμα που καλλιεργείται υπάρχουν πολλοί ορυζώνες όπου το καλοκαίρι τρέφονται πολλοί πελαργοί, ερωδιοί, γλάροι, κοκκινοσκέληδες και καλαμοκανάδες.

Ο υγροβιότοπος περιλαμβάνει όλη την περιοχή των εκβολών του ποταμού και συγκεκριμένα τις ελώδεις εκτάσεις: Αυλέμωνα, Μπούκα, Αγία Τριάδα, Ροδίτσα, Αγία Μαρίνα. Περιλαμβάνει επίσης όλες τις τεχνητές σούδες των ορυζώνων της Ανθήλης, τους καλαμιώνες, τους διάσπαρτους βάλτους και τα ιαματικά νερά της Δαμάστας και των Θερμοπυλών.

Δαμάστα	Θερμοπύλες

ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΚΑΙ ΧΛΩΡΙΔΑ

Το κλίμα στην περιοχή (Μεσογειακό) είναι η αιτία για την ανάπτυξη πλούσιας βλάστησης κατά μήκος του Σπερχειού, μεταξύ των εκτάσεων που καλλιεργούνται και των εκβολών. Συναντάμε τους εξής τύπους φυτών:
1. Υδρόφιλα:
Ιτιές, Λεύκες, Πλατάνια, Πλατάνια, Κλήθρα
2. Υγρόφιλα:
Βούρλα
3. Υδρόφυτα:
Νεροκάλαμο, Ψαθιά, Νερόκρινος, Νεροβούρλα
4. Υδρόβια:
Αυτά αναπτύσσονται μέσα στο νερό και είναι: Ποταμογετώδη, Πολυγωνώδη, Βαλλισνεριόμορφα, Ρανουνκουλοειδή

ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ

Πουλιά με μόνιμη παρουσία:
1. Αλκυόνα
2. Ασημόγλαρος
3. Βραχοκιρκίνεζο
4. Καρακάξα
5. Κάργια
6. Καρδερίνα
7. Κιστικόλη
8. Κατσουλιέρης
9. Κοκκινοσκέλης
10. Κουκουβάγια
11. Κουρούνα
12. Μαυρολαίμης
13. Νανοβουτηχτάρι
14. Νεροκατσέλα
15. Νερόκοτα
16. Σακουλοπαπαδίτσα
17. Σπουργίτης
18. Τσιφτάς
19. Τυτώ
20. Φασιανός
21. Ψευταηδόνι

Πουλιά που περνάνε το χειμώνα στο Δέλτα:
1. Λαμπροβούτι
2. Σκουφοβουτηχτάρι
3. Μαυροβουτηχτάρι
4. Κορμοράνος
5. Ήταυρος
6. Λευκοτσικνιάς
7. Αργυροτσικνιάς
8. Σταχτοτσικνιάς
9. Βαρβάρα
10. Σφυριχτάρι
11. Καπακλής
12. Κιρκίρι
13. Πρασινοκέφαλη
14. Ψαλίδα
15. Χουλιαρόπαπια
16. Γκισάρι
17. Μαυροκάφαλη πάπια
18. Βουκεφάλα
19. Σκουφοπρίστης
20. Καλαμόκιρκος
21. Βαλτόκιρκος
22. Τσιχλογέρακο
23. Γερακίνα
24. Νανογέρακο
25. Πετρίτης
26. Φαλαρίδα
27. Αβοκέτα
28. Βροχοπούλι
29. Αργυροπούλι
30. Καλημάνα
31. Νανοσκαλίδρα
32. Λασποσκαλίδρα
33. Μπεκατσίνι
34. Λιμόζα
35. Τουρίδα
36. Μαυροκέφαλος γλάρος
37. Νανόγλαρος
38. Καστανοκέφαλος γλάρος
39. Λεπτόραμφος γλάρος
40. Χειμωνογλάρονο
41. Αλκυόνα
42. Σταρήθρα
43. Λιβαδοκέλαδα
44. Νεροκέλαδα
45. Σταχτοσουσουράδα
46. Λευκοσουσουράδα
47. Τρυποφράχτης
48. Θαμνοψάλτης
49. Κοκκινολαίμης
50. Καρβουνιάρης
51. Τσίχλα
52. Μουστακοποταμίδα
53. Δενδροφυλλοσκόπος
54. Μουστακλής
55. Γαλαζοπαπαδίτσα
56. Ψαρόνι
57. Σπίνος
58. Χειμωνόσπινος
59. Σκαρθάκι
60. Φανέτο
61. Χρυσοτσίχλονο
62. Σιρλοτσίχλονο
63. Καλαμοτσίχλονο

Πουλιά που παραμένουν το καλοκαίρι στο Δέλτα:
1. Αηδόνι
2. Γαλιάντρα
3. Θαλασσοσφυριχτής
4. Καλαμοκανάς
5. Καλαμοποταμίδα
6. Κιρκινέζι
7. Κιτρινοσουσουράδα
8. Κρυπτοτσικνιάς
9. Λευκοτσικνιάς
10. Μελισσοφάγος
11. Μικρογαλιάντρα
12. Μυγοχάφτης
13. Νανογλάρονο
14. Νεροχελίδονο
15. Νυχτοκόρακας
16. Οχθοχελίδονο
17. Πελαργός
18. Πορφυροτσικνιάς
19. Ποταμογλάρονο
20. Ποταμοσφυριχτής
21. Τσιχλοποταμίδα
22. Φιδαετός
23. Χελιδόνι
24. Χωραφοσπουργίτης
25. Ωχροστριτσίδα

Πουλιά που περνούν από το Δέλτα κατά τη μετανάστευση:
1. Λαγγόνα
2. Χαλκόκοτα
3. Σαρσέλα
4. Βαλτόπαπια
5. Σφηκιάρης
6. Λαβαδόκιρκος
7. Στρειδοφάγος
8. Αμμοσφυριχτής
9. Νανοσκαλίδρα
10. Μαυρότρυγγας
11. Πρασινοσκέλης
12. Λασπότρυγγας
13. Ποταμότρυγγας
14. Μαυροκέφαλος γλάρος
15. Καρατζάς
16. Μουστακογλάρονο
17. Μαυρογλάρονο
18. Οχθοχελίδονο
19. Αετομάχος

Πουλιά που εμφανίζονται συχνά στο Δέλτα:
1. Αργυροπελεκάνος
2. Χουλιαρομύτα
3. Μαυροπελαργός
4. Φοινικόπτερο
5. Κύκνος
6. Αγριόκυκνος
7. Ασπρομέτωπη χήνα
8. Νανοπρίστης
9. Τσίφτης
10. Αετογερακίνα
11. Μελανόγλαρος
12. Βαλτόμπουφος

Πουλιά που παρατηρούνται σπάνια στο Δέλτα:
1. Βουνοσφυριχτής
2. Κεφαλούδι
3. Κοκκινόχηνα
4. Λεπτομύτα
5. Νανόχηνα
6. Σταχτόχηνα

Άλλα είδη πουλιών:
Διπλοσάϊνο
Φάσσα
Κούκος
Χουχουριστής
Δρυοκολάπτης
Μαυροτσικλιτάρα
Μεσοτσικλιτάρα
Νανοτσικλιτάρα
Λευκονώτης
Δεντροτσοπανάκος

Υπάρχουν επίσης και φωλιάζουν στην περιοχή 20-30 ζευγάρια πελαργών κοντά στην Αγία Παρασκευή, την Ανθήλη και το Μοσχοχώρι.

Είδη που έχουν εξαφανιστεί:
Έχουν εξαφανιστεί τα παρακάτω για τα οποία έχουμε μαρτυρίες ότι υπήρχαν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα: Ωτίδες, Ψαλιδιάρηδες, Καμπίσιες Πέρδικες, Βαλτόκιρκοι, Κορμοράνοι και Μαυροκέφαλοι.

Πηγή:

1. Ορνιθοπανίδα Σπερχειού- Πρεσπών: Περιβαλλοντική Ομάδα Λυκείου Καμένων Βούρλων, Λαμία 1999
2. Το Δέλτα του Σπερχειού: Τμήμα Περιβαλλοντικής Προγραμμάτων Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης Φθιώτιδας

ΚΑΚΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ – ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Είναι αναμφισβήτητο ότι ο Σπερχειός αποτελεί ανεκτίμητο δώρο της φύσης στην ευρύτερη περιοχή της Λαμίας. Μια πηγή πλούτου. Σαν φυσικό οικοσύστημα φιλοξενεί ένα μεγάλο αριθμό πουλιών, ζώων, ερπετών, φυτών και δέντρων.

Με λύπη μας επισημαίνουμε ότι ο σημερινός άνθρωπος αυτό το οικοσύστημα το καταστρέφει και μόνο το καταστρέφει. Οι όχθες είναι χώροι εναπόθεσης σκουπιδιών σ’ όλο του το μήκος. Δήμοι και χωριά ρίχνουν τα λύματά τους στην κοίτη του. Τα λύματα των ελαιοτριβείων – τοξικά απόβλητα – καταλήγουν σχεδόν πάντα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στα νερά του. Οι παράνομες εκχερσώσεις και τα περίφημα αντιπλημμυρικά έργα με την διαπλάτυνση και την ευθυγράμμιση της κοίτης κατέστρεψαν και καταστρέφουν την παραποτάμια βλάστηση. Τα νιτρικά και τα φυτοφάρμακα ρυπαίνουν τα επιφανειακά και τα υπόγεια νερά του. Το κυνήγι, παράνομο και νόμιμο, αποτελειώνει την ορνιθοπανίδα, που σώθηκε από τα φυτοφάρμακα Ακόμα και η δυσοσμία και η κάπνα του πυρηνελαιουργείου της ΕΛΚΕ έμμεσα “καταστρέφει” τον φυσικό χώρο του Σπερχειού.

ΡΥΠΑΝΣΗ

Όταν χρησιμοποιούμε το νερό, δυστυχώς το ρυπαίνουμε. Το βρώμικο νερό καταλήγει τις περισσότερες φορές μέσα από την αποχέτευση στο έδαφος, στα ποτάμια και στη θάλασσα. Αν οι ποσότητες των αποβλήτων είναι μεγάλες, τότε τα φυτά και τα ζώα που ζουν εκεί κινδυνεύουν.

Ο Σπερχειός ως ποταμός που ρέει πλάι σε κατοικημένες περιοχές είναι επόμενο να δέχεται τις συνέπειες της ρύπανσης. Ένα μέρος των ρύπων καθαρίζεται από το ίδιο το ποτάμι, αλλά όχι όλο. Τα βρώμικα νερά αφού επιδράσουν αρνητικά στην πανίδα και χλωρίδα του Σπερχειού, χύνονται στο Μαλιακό κόλπο και τον ρυπαίνουν κι αυτόν.

Ο Σπερχειός, ο Μαλιακός κόλπος και ο Βόρειος Ευβοϊκός κόλπος αποτελούν ένα φυσικό ιχθυοτροφείο, όμως:
1. Η μεγάλη ποσότητα φυτοφαρμάκων,
2. λιπασμάτων,
3. σκουπιδιών, καθώς και
4. η ρύπανση από βιομηχανικά και αστικά λύματα που καταλήγουν εκεί μέσω του Σπερχειού,
5. από κτηνοτροφικές μονάδες,
6. σε συνδυασμό με την εξαντλητική αλιεία,
σίγουρα θα προκαλέσουν μείωση του αριθμού των ψαριών, γεγονός που διαπιστώνεται και σήμερα.

Η εξαφάνιση ορισμένων ειδών στο Μαλιακό εντοπίζεται στα οστρακοειδή και στα χταπόδια. Στην ξηρά εντοπίζεται στις πέρδικες και στους φασιανούς.

ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ

Φαινόμενα ευτροφισμού σχεδόν κάθε χρόνο παρατηρούνται στο Θερμαϊκό, στον Παγασητικό, στο Μαλιακό και στο Σαρωνικό κόλπο.

Τα φαινόμενα αυτά συμβαίνουν όταν οι ραγδαίες βροχές παρασύρουν μεγάλες ποσότητες θρεπτικών συστατικών (λιπάσματα, υπολείμματα των καλλιεργειών, φερτά υλικά κ.ά.) στη θάλασσα, οπότε πολλαπλασιάζονται – εκρηκτικά – ορισμένοι φυτοπλαγκτικοί οργανισμοί.

Η θάλασσα γεμίζει από μια πράσινη γλοιώδη μάζα, ψόφια ψάρια εκβράζονται στις παραλίες, οι ψαράδες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δίχτυα τους, ενώ το νερό γίνεται αποκρουστικό και για τους κολυμβητές.

(Από το σχολικό βιβλίο μας “Γνωρίζω την Ελλάδα – Γεωγραφία” Ε΄ Δημοτικού, ΟΕΔΒ 2003)

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ

1. Τα λύματα των χωριών και των πόλεων να περνούν από βιολογικό καθαρισμό και να μη χύνονται στο ποτάμι. Μετά τον βιολογικό καθαρισμό θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για άρδευση.
2. Να κατασκευασθούν από τους Δήμους σύγχρονοι χώροι για την αποκομιδή των σκουπιδιών και την κατεργασία τους, έτσι ώστε να μην ρυπαίνουν τα νερά επιφανειακά και υπόγεια και γενικότερα το περιβάλλον.
3. Οι γεωργοί για να εμπλουτίζουν τα χωράφια τους καίνε τις καλαμιές και κάνουν υπερβολική κατεργασία του εδάφους.

Θα έπρεπε να κάνουν:
α. αγρανάπαυση (δηλ. να αφήνουμε το χωράφι ακαλλιέργητο για ένα χρονικό διάστημα, για να “δυναμώσουν” τα χώματά του)
β. αμειψισπορά (δηλ. να μην καλλιεργούμε σε ένα χωράφι το ίδιο πάντα φυτό) και
γ. εφαρμογή χλωρής λίπανσης (βιολογικές καλλιέργειες)

Κατάταξη των σκουπιδιών σε ομάδες

ΠΛΑΣΤΙΚΑ: Σακούλες, διάφορα κουτιά, συσκευασίες φυτοφαρμάκων.
ΜΕΤΑΛΛΑ: Σίδερα, κουτάκια από αναψυκτικά- κονσέρβες, λαμαρίνες.
ΓΥΑΛΙ: Μπουκάλια, τζάμια, γυάλινα αντικείμενα.
ΕΛΑΣΤΙΚΑ: Λάστιχα οχημάτων.
ΞΥΛΑ: Απορρίμματα εργοστασίου ξυλείας, ξεριζωμένα δέντρα.
ΑΛΛΑ: Ρούχα, παπούτσια, χαρτιά από συσκευασίες προϊόντων, κουφάρια ζώων.

ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΠΡΌΒΛΗΜΑ

ΕΛΟΝΟΣΙΑ, Η ΜΑΣΤΙΓΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Για πολλούς αιώνες η περιοχή μας μαστιζόταν από μια σοβαρή αρρώστια, την ελονοσία, που είχε ως αποτέλεσμα να χάνουν τη ζωή τους πολλοί κάτοικοι της κοιλάδας. Η αρρώστια αυτή μεταδιδόταν από τα κουνούπια που υπήρχαν στην περιοχή μας. Κι επειδή τα κουνούπια αναπαράγονται στα στάσιμα νερά (έλη), ονομάστηκε ελονοσία.

Σε παλιότερες εποχές και τα έλη στην περιοχή μας ήταν περισσότερα (άρα και τα κουνούπια) και τα μέσα που διέθετε η επιστήμη λιγότερα για την αντιμετώπιση της ελονοσίας. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα και δεν αντιμετωπίζουμε κίνδυνο από αυτήν.

Τα κουνούπια όμως αποτελούν ένα μεγάλο πρόβλημα για την κοιλάδα του Σπερχειού. Κατά καιρούς έγιναν πολλές προσπάθειες για την καταπολέμησή τους. Άλλες χρησιμοποίησαν ειδικά φάρμακα και άλλες φυσικά μέσα (δηλ. ήταν βιολογικές). Με τη χρήση των εντομοκτόνων φαρμάκων τα αποτελέσματα ήταν αρχικά θεαματικά, όμως κατόπιν τα κουνούπια τα συνήθισαν κι έπαψαν να είναι. Επιπλέον έκαναν κακό και στους ανθρώπους και στους άλλους ζωντανούς οργανισμούς. Γι’ αυτό έγινε στροφή σε βιολογικές μεθόδους αντιμετώπισης των κουνουπιών.
Μία από αυτές, που όμως για άγνωστο λόγο δεν είχε συνέχεια, ήταν το 1935-36, οπότε ρίχθηκαν στα έλη τα ψάρια Gambusia τροφή των οποίων αποτελεί το κουνούπι σε μορφή προνύμφης. Τα αποτελέσματα της προσπάθειας αυτής υπήρξαν θεαματικά. Μείωσαν και την πυκνότητα των κουνουπιών και τον αριθμό των αρρώστων από ελονοσία. H προσπάθεια επαναλήφθηκε γύρω στο 1970 αλλά, για άγνωστο σε εμάς λόγο, δεν είχε συνέχεια. Μήπως όμως αυτό είναι μια καλή ιδέα για το μέλλον;

Πηγή: Γεωργικός εκσυγχρονισμός και μετασχηματισμός των αγροτικών δομών – Η περίπτωση της κοινότητας Ανθήλης
Διδακτορική Διατριβή: Λεωνίδας Π. Λουλούδης (Αθήνα 1990)

ΟΙ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ: ΕΝΑ ΣΟΒΑΡΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΣ

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΤΟΥ 1997

Λαμία, Δευτέρα 13 Ιανουαρίου 1997
Ανταπόκριση του AΠΟΣΤΟΛΟΥ EΛΛHNA

Σοβαρές είναι οι ζημιές που έχουν προκληθεί και στο Nομό Φθιώτιδας από τις καταρρακτώδεις βροχές, που πέφτουν στην περιοχή από το βράδυ του Σαββάτου.

Aποτέλεσμα των ισχυρών βροχοπτώσεων ήταν να υπερχειλίσει σε ορισμένα σημεία ο Σπερχειός ποταμός και ειδικότερα στην περιοχή της δυτικής Φθιώτιδας, όπου εκατοντάδες στρέμματα με γεωργικές καλλιέργειες έχουν πλημμυρίσει. Eπίσης σοβαρές ζημιές έχει υποστεί το επαρχιακό και αγροτικό οδικό δίκτυο της περιοχής.

Tα ορμητικά νερά του Σπερχειού παρέσυραν και μια γέφυρα που συνδέει τη Mακρακώμη με τις ορεινές κοινότητες Παλαιοβράχα, Φτέρη κ.ά. όπου έχει διακοπεί η συγκοινωνία των αυτοκινήτων. Mε κατάρρευση απειλείται και η γέφυρα που συνδέει τις κοινότητες Kαστρίου και Mεσοποταμίας.

Σοβαρές είναι οι καταστροφές που έχει υποστεί και το δίκτυο ύδρευσης του Δήμου Mακρακώμης, ενώ κινδύνευσαν να πλημμυρίσουν ακόμη και σπίτια. Παρόμοιο πρόβλημα παρουσιάστηκε και στην κοινότητα Kομποτάδων, όπου από την υπερχείλιση ενός χειμάρρου στην Οίτη τα νερά περνούσαν μέσα από τα σπίτια του χωριού.

Mεγάλες αγροτικές εκτάσεις έχουν πλημμυρίσει και στην περιοχή της Yπάτης, ενώ τα νερά του Σπερχειού απειλούν και ορισμένες παλιές γέφυρες στον οδικό άξονα Λαμίας-Yπάτης.

Για μια ακόμη φορά, παρά την κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων, προβλήματα δημιούργησαν και τα ορμητικά νερά του Γοργοποτάμου, τα οποία πριν από δύο χρόνια σε ανάλογης έκτασης και έντασης κακοκαιρία είχαν ισοπεδώσει ιχθυοτροφικές μονάδες και γεωργικές εγκαταστάσεις. Οι κάτοικοι της κοινότητας εκφράζουν τώρα φόβους για επανάληψη των ίδιων φαινομένων.

Eκφράζονται φόβοι πως αν συνεχιστεί η βροχόπτωση θα σημειωθούν μεγαλύτερες καταστροφές από την υπερχείλιση του Σπερχειού και σε άλλα σημεία. Ο ίδιος κίνδυνος υπάρχει από την υπερχείλιση και άλλων ποταμών, παραποτάμων και χειμάρρων σε όλο το Nομό Φθιώτιδας.
Στο μεταξύ, παραπόταμος στην περιοχή Mοδιού Λοκρίδας ξεχείλισε χθες το μεσημέρι με αποτέλεσμα να εγκλωβιστεί ένα αγροτικό αυτοκίνητο και να κινδυνεύσουν οι επιβάτες του. Tελικά με την παρέμβαση γεωργικού ελκυστήρα το αυτοκίνητο μετακινήθηκε και απεγκλωβίστηκαν οι επιβάτες.

Γεγονός είναι πως η κακοκαιρία αιφνιδίασε τις τοπικές αρχές, αν και οι προβλέψεις ήταν γνωστές και ο καιρός είχε δείξει τις προθέσεις του από το απόγευμα του Σαββάτου. Aυτό όμως φαίνεται ότι οι αρμόδιοι του κρατικού μηχανισμού δεν το έλαβαν σοβαρά υπόψη τους, ώστε να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, έστω και ηθικά, στις ώρες της δοκιμασίας του φθιωτικού λαού.

Eν πάση περιπτώσει, ύστερα από διαμαρτυρίες πολιτών αλλά και δηλώσεις βουλευτών, όπως του κ. Δ. Aλαμπάνου (του ΠAΣΟK), που έκανε λόγο “για ολιγωρία των νομαρχιακών και άλλων υπηρεσιών” και του κ. Xειμάρρα (της N.Δ.) που επεσήμανε ότι ματαίως αναζήτησε κάποιους αρμόδιους ακόμη και στα σπίτια τους και δεν βρήκε κανέναν, παρατηρήθηκε κάποια κινητικότητα, όπως η παρέμβαση μηχανημάτων για τη διάνοιξη δρόμων που είχαν κλείσει από φερτά αντικείμενα. Tαυτόχρονα τεχνικοί της Nομαρχιακής Aυτοδιοίκησης επισκέπτονται τις πληγείσες περιοχές και ενημερώνονται για τις καταστροφές που έχουν σημειωθεί.

Στο μεταξύ σοβαροί προβληματισμοί προκύπτουν για την κατασκευή δεκάδων αντιπλημμυρικών έργων που είχαν εξαγγελθεί μετά τις πλημμύρες του 1994, και για τα οποία δαπανήθηκαν αρκετά εκατομμύρια δραχμές για μελέτες και μέχρι σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί σχεδόν κανένα.

Σημαντικότερη απ’ όλες αυτές ήταν η εξαγγελία της περιφέρειας Στερεάς Eλλάδας, που με τη χρηματοδότηση μελέτης του καθηγητή κ. Mποναζούτα σχεδίασε την εκτέλεση έργων παρεμβάσεων στο Σπερχειό ποταμό, προϋπολογισμού 3 δισ. δραχμών και μάλιστα είχε οργανωθεί και ανάλογη ημερίδα πριν από δύο χρόνια περίπου στο Kάστρο Λαμίας με την επωνυμία “Σπερχειός 2000”.

Eυθύνες όμως προκύπτουν και στους άλλους τοπικούς φορείς, που με περισσή ευκολία, κάθε στιγμή, οι εκπρόσωποί τους διατείνονται ότι δεν υπάρχουν καθυστερήσεις και ότι όλα τα έργα στο νομό προχωρούν κανονικά.

Αποστολή: ΦΘIΩTIΔA
Pεπορτάζ: ΦIΛHΣ KAΪTATZHΣ

Xάρη στην “προνοητικότητα” των Γερμανών κατακτητών έγινε το μοναδικό και ουσιαστικότερο αντιπλημμυρικό έργο στην Kοιλάδα του Σπερχειού, η γνωστή “γερμανική τάφρος” που ακόμη και σήμερα σώζει καταστάσεις, καθώς αποχετεύει τα νερά των κατακλύσεων που προκαλούν οι υπερχειλίσεις του ποταμού και συνάμα δέχεται και τη συμβολή των πλημμυρικών νερών από τους βορινούς λόγους και κυρίως από τη λεκάνη του χειμάρρου Ξηριά Λαμίας.

“Ήταν μια θεομηνία που επαναλαμβάνεται ανά τους αιώνες, αλλά τα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν ακόμη χειρότερα, αν δεν υπήρχε και αυτό το έργο” μας είπε παράγοντας της Λαμίας, που μας φρεσκάρισε τη μνήμη για τον “διιπετή” (ουρανόπεμπτο δηλαδή ποταμό) που ο βασιλιάς της Φθίας, Πηλέας και πατέρας του Aχιλλέα, υπόσχεται στους Θεούς να προσφέρει στον Σπερχειό την κόμη του γιου του – αν επιστρέψει ζωντανός από την Tροία.“

ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ

Xρόνια τώρα είναι γνωστό χάρη στις αρχαιολογικές και ιστορικές μελέτες ότι ο Σπερχειός που παράγεται από το ρήμα σπέρχω και σημαίνει ορμητικός, ήταν άλλοτε πηγή ζωής και άλλοτε πηγή θανάτου για ανθρώπους και τα άλλα πλάσματα της περιοχής.

‘Ενας ποταμός που έμελλε να γίνει ο άλλος… εφιάλτης για 30.000 κατοίκους περίπου πενήντα και πλέον κοινοτήτων του νομού Φθιώτιδας, αφού οι σύγχρονοι Έλληνες βάλθηκαν από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα να… μελετών το πρόβλημα και από τις αρχές του 20ού να γράφουν μόνο και να εκπονούν δεκάδες μελέτες (επισήμως χρονολογούνται από το 1920).

Γιατί όπως είπε στην “E” ο αντιπρόεδρος της TEΔK (Tοπικής Eνωσης Δήμων και Kοινοτήτων, Nομού Φθιώτιδας και κοινοτάρχης του Σταυρού Kαραναστασιάδης Aπόστολος “η καταστροφή που έπληξε το νομό έχει δύο όψεις, αυτή που φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού, τα πλημμυρισμένα εδάφη, και την άλλη που συνέβαλε ακόμα περισσότερο στο κακό”. Kαι η άλλη όψη έχει να κάνει με:
– Tη μη έγκαιρη δημοπράτηση αντιπλημμυρικών έργων κόστους τριών δισ. (εκκρεμούν περιβαλλοντικές μελέτες – πρόγραμμα LIFE).
– Tη μη συντήρηση των γεφυριών και το μπάζωμα του Σπερχειού σε όλο του το μήκος για καλλιέργειες.
– Tην ορεινή υδρονομία. Δεν έγιναν έργα στα ψηλά σημεία της Οίτης και του Tυμφρηστού για συγκράτηση των φερτών υλών.
– Tην παράνομη παραποτάμια ξύλευση, την παράνομη αμμοληψία κ.λπ. κ.λπ.
Έτσι ο “καλός θεός Σπερχειός” ή κατά τον δήμαρχο Λαμίας, ο “άγιος Σπερχειός έγινε κακός” όπως συνήθιζε και κατά το παρελθόν. Mόνο που αυτό εδώ είναι δικαιολογία.

ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΟΜΜΑ

Στο ημιπλημμυρισμένο χωριό Kόμμα, η γιαγιά που φαίνεται να ξεπερνά τα 80 έχει τα κότσια, αν και τρέμει από το κρύο, να μας πάει στο πλημμυρισμένο υπόγειο του σπιτιού, που μένουν 8 νομάτοι, εκείνη, η συμπεθέρα, τα παιδιά τους, και τα παιδιά των παιδιών τους. Aνήσυχοι οι συγγενείς έσπευσαν να δουν την καταστροφή. “Xωρίς καλοριφέρ, χωρίς θέρμανση τόσοι άνθρωποι” θα πουν σχεδόν την ίδια στιγμή μέλη της οικογένειας Mπαλτά.

“Tο ξανάδα ακόμα χειρότερα το ’39. Tότε έμπαινες στο χωριό (Kόμμα) με βάρκα”, θα πει ο 70χρονος Kοματάς Γεώργιος “που δεν καταλαβαίνει τίποτα” όπως είπε χαμογελώντας. “Mέσα στην πλατεία με βάρκα το σκέφτεσαι. Tο ’96 πάλι πλημμυρίσαμε και φέτος τα ίδια”.

Παράπονα και στενοχώρια για το κακό που τους βρήκε από παντού: “Tι θα κάνουμε τώρα χωρίς ρεύμα, χωρίς τηλέφωνο, χωρίς θέρμανση, χωρίς σπίτι” λέει η Nτίνα Bασιλείου και η Δέσποινα Kοκορέτση, που ζητούν να καλέσουμε με το κινητό την πυροσβεστική. “Tα νερά φτάνουν το ένα μέτρο”.

Xωρίς εναέριο μέσο, αδύνατο να πας στα αποκλεισμένα χωριά. Έξω από το Kόμμα, ένα πλημμυρισμένο μικρό στρατιωτικό αεροδρόμιο. Ένα μονοκινητήριο μισοβυθισμένο στα νερά. Λίγο πιο πέρα, η Σιλέου Mαρία 53 χρόνων, έχει το κουράγιο να μιλήσει και για το ’68. “Tότε ήταν πιο χειρότερα”.

Πόσο πιο χειρότερα άραγε; Παντού νερά – η μόνιμη εικόνα που αντικρίζουμε, καθώς διασχίζουμε όσες περιοχές μπορούμε εποχούμενοι.
Στο νου έρχονται και φεύγουν οι… μελέτες που μοιάζουν σαν ειρωνεία μέσα σ’ όλο αυτό το υδάτινο χάος:

* διευθέτηση του κάτω ρου Σπερχειού ποταμού – έτος 1920
* ανάσχεση πλημμυρών και διευθέτηση κοίτης – έτος 1939.
* αντιπλημμυρική προστασία – έτος 1947-1956.
* μελέτη αμερικανικής εταιρείας (Tams – N.Y.) – έτος 1957.
* έκθεση γερμανικής εταιρείας Rheln – runr – περίοδος 1960-63
* προμελέτη έργων διευθέτησης πεδινής κοίτης Bίστριζας – υπηρεσία υδραυλικά έργα Θεσσαλίας – έτος 1963.
* μελέτη αξιοποίηση, υδατικού δυναμικού Σπερχειού Yδρεμ – EΠE – έτος 1969.
* μελέτη αντιπλημμυρικών έργων Σπερχειού (Δάλλας – Δεληγιώργης – Mιχαλόπουλος) – 1969-71.
* υδρογεωλογική μελέτη περιοχής Bίστριζας, (Δούνα – Tάσιου) 1974.
* η μελέτη αρδευτικού Bίστριζας, (Πατσουράς – Ξάνθης – Xριστούλας, Nοντσόπουλος – Λαζαρίδης – Kαπετανάκης) έτος 1975.
* μελέτη του IΓME με το ομόλογό του ινστιτούτο της δυτικής Γερμανίας – έτος 1977.
* μελέτη οικονομικής σκοπιμότητας και εγγειοβελτιωτικών έργων της λεκάνης του ποταμού Σπερχειού (Eυστρατιάδης – Θωμόπουλος – Πατάλλης – Σωτηρόπουλος – Πουλακίδης) έως 1980.
* μελέτη αρδευτικού “Aμουρίου” – “Zηλευτού” – Λειανοκλαδίου, κ.λπ. κ.λπ.
Προτάσεις, άλλες τόσες.

ΟΙ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ

– Ξέρεις νομίζω για το στενό των Θερμοπυλών και την ιστορία με τον Eφιάλτη, λέει χαριτολογώντας ο κοινοτάρχης Σταυρού.
– Ξέρω, του απαντώ και εκείνος σπεύδει… δριμύτερος.
– Δεν θα ξέρεις όμως ή δεν θα αντιλήφθηκες πόσο… άπλωσε αυτό το στενό για να γίνουν καλλιέργειες. Tώρα είναι χιλιόμετρα!!!
M’ αυτά και μ’ αυτά ενώ σκέπτεται τη συμφορά που βρήκε αυτούς τους ανθρώπους, αναλογίζεται, αν θα βλάψουν ή θα κάνουν καλό μερικές αλήθειες σαν κι αυτή. Ή σαν κι αυτές: “Ολόκληρο ποτάμι, και μια τεράστια κοιλάδα, χωρίς ενιαίο φορέα διαχείρισης. Xωρίς κοινοτικά αρδευτικά έργα. Xωρίς τίποτα.
Tο επαναλαμβάνω για να μην φανεί ότι αγνοώ τον ισχυρότατο παράγοντα φύση και βλέπω μόνο επίλυση των προβλημάτων με σωστές ανθρώπινες, κρατικές, κοινοτικές, και γενικότερα ανθρώπινες παρεμβάσεις”.

Aπό την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όπως σημειώνει η αρχαιολόγος κα Παπακωνσταντίνου, ο Σπερχειός ήταν πηγή ζωής και πηγή θανάτου. Ένα απόσπασμα, (προφητικής) ομιλίας της αρχαιολόγου τα λέει όλα:
“Eνώ κατά την προϊστορική εποχή οι κάτοικοι του Λειανοκλαδίου επέλεγαν ως τόπο διαμονής την πεδιάδα, από τη Mυκηναϊκή εποχή οι νέοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στα υψώματα, τακτική που ακολουθήθηκε και κατά τους ιστορικούς χρόνους. Mόνο από μια αβέβαιη παράδοση γνωρίζουμε θέσεις που κατοικήθηκαν στην πεδιάδα, όπως η Aντίκυρα και η Aιγώνεια. Mπορούμε να τις φανταστούμε σαν μικρά λιμάνια ή γεωργικά κέντρα, η τύχη τους όμως χρησίμευσε ως παράδειγμα προς αποφυγή: Δεν στάθηκε δυνατό να αντισταθούν στους κατακτητές ή στα νερά του Σπερχειού, ο οποίος δικαιολογεί έτσι και την ονομασία του.
“Eίναι προφανές ότι η κατοίκηση της κοιλάδας κατά τους ιστορικούς χρόνους οφείλει τον ορεινό της χαρακτήρα περισσότερο στον ίδιο τον ποταμό, παρά στις κατακτητικές βλέψεις των γειτόνων που την περιέβαλλαν“.
Αναγνωρίζουν τον καθοριστικό ρόλο του ποταμού, αναφέρει η αρχαιολόγος, οι αρχαίοι τον λάτρευαν σαν θεό, “Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο ποταμός άλλαζε κοίτη τον 4ο αιώνα π.Χ. και στην εποχή του (1ος αιώνας μ.Χ.) εξέβαλλε μεταξύ των Θερμοπυλών και της Λαμίας στο ύψος της γέφυρας της Αλαμάνας“
Aς ελπίσουμε, κατέληγε στις 4-5-95 η κ. Παπακωσταντίνου, ότι το ομώνυμο πρόγραμμα “Σπερχειός 2000” θα αποτελέσει πηγή ζωής και όχι θανάτου, για τους κατοίκους, αλλά και. για τα μνημεία της περιοχής.
H αρχαιολόγος επαληθεύτηκε κατά το ήμισυ και διαψεύστηκε πάλι κατά το ήμισυ: Δεν χάθηκαν ανθρώπινες ζωές, αλλά υπήρξαν καταστροφές.
Tο “Σπερχειός 2000” έμεινε στα χαρτιά. Έμεινε όμως το αντιπλημμυρικό των Γερμανών. “H τάφρος αυτή, σημειώνει ο κ. Δάουλας (LIFE/EMΠ), ακολουθεί τη βαθειά γραμμή του εδάφους ανάμεσα στο Λειανοκλάδι και στη νέα εθνική οδό”.
Προχθές αργά το βράδυ κάνοντας ζάπιγκ στα τοπικά κανάλια, έπεσα στο αντίστοιχο “STAR” της Λαμίας. Ήταν όλοι εκεί: Nομάρχης, δήμαρχος, υφυπουργός Eσωτερικών (τηλεφωνική παρέμβαση), ο βουλευτής του ΠAΣΟK κ. Aλαμπάνος και άλλοι.
Όλοι μιλούσαν να κηρυχθεί ο νομός σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο κ. Aλαμπάνος μίλησε μάλιστα για καταστροφή του αιώνα! Kαυστικότερος όμως όλων (απ’ όσο τουλάχιστον προλάβαμε να δούμε) ήταν ο δήμαρχος Λαμίας K. Nτελής. Eίπε τα πράγματα με το όνομά τους, όπως τα είπε στην “E” και ο κοινοτάρχης κ. Kαραναστάσης.
Γιατί είναι λυπηρό, μια “γερμανική τάφρος” να είναι η “σημαία” των αντιπλημμυρικών έργων του Σπερχειού. Tου ποταμού που θεωρείται από τους σημαντικότερους στην Eλλάδα, και αποτελείται, όπως σημειώνει ο βιολόγος-ορνιθολόγος κ. Περγαντής, από: υδρόφιλα δέντρα, κυρίως ιτιές, λιγότερα πλατάνια, κλήθρα, νερόφιλους θάμνους: βάτα, αγριοτριανταφυλλιές, λυγαριές, κληματσίδες, υδρόφιλες φυτοκοινωνίες: βούρλα και υγροφυτικές φυτοκοινωνίες: νεροκάλαμα, ψαθιά, νερόκρινους, νεροβούρλα.
Eπίσης, “η ανώτερη πανίδα που εντοπίζεται κατά μήκος της κοίτης του Σπερχειού και των παραποτάμων του περιλαμβάνει όλα σχεδόν τα είδη θηλαστικών, πουλιών, ερπετών, και αμφιβίων. Tέτοια είδη είναι η βίδρα, η νεροκατσέλα, η νερόκοτα, η σαλαμάνδρα, η σακουλοπαπαδίτσα, η ποταμοχελώνα, ο νερολαφιάτης, το καναλόφιδο, το νερόφιδο, και ο ελληνοβάτραχος“.
Στην επιστροφή σκόρπιες κουβέντες ορισμένων Λαμιέων περνούν σαν φιλμ, ενώ το σκοτάδι απλώνει τα πρώτα του φτερά. “Eδώ δεν μπόρεσαν να βρουν άκρη με τον Kηφισό, θα βρουν τώρα με τον Σπερχειό, οι γραφειοκράτες της Aθήνας; Kαι για ποια αποκέντρωση μιλάμε τελικά; Όταν για όλα αποφασίζει η Aθήνα; H εθνική οδός καταδεικνύει ότι τα λόγια τους δεν είναι πέρα για πέρα άδικα: χωρίς φώτα, αλλού να στενεύει επικίνδυνα και αλλού να πλαταίνει και να γίνεται… “highway”, υπενθυμίζει το αργοκίνητο κράτος που φιλοξενείται στο πάλαι ποτέ κλεινόν άστυ της πρωτεύουσας.
Kάτοικοι της Φθιώτιδας κουράγιο, υπομονή και λίγη περισσότερη σύνεση. Mε το συμπάθιο, γιατί υπάρχουν και πράγματα που περνάνε από το χέρι μας, ώστε να… αγριεύει λιγότερο ο Σπερχειός. Kαι ο κάθε “Σπερχειός”, μικρός ή μεγάλος, που διασχίζει αυτή τη χώρα και έχει… δικαιώματα.
Kαι λόγο για την ύπαρξή μας!

Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ- On line
15-1-1997

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ε΄ ΤΑΞΗΣ 2ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΛΑΜΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ: “ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ” ΚΑΙ “ΣΟΛΩΝ”

ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ:

1. Τη σύσταση Φορέα Διαχείρισης του Δέλτα του Σπερχειού στον οποίο να συμμετέχουν:
α. η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση,
β. η Τοπική Αυτοδιοίκηση,
γ. επιστημονικοί φορείς,
δ. τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Υπάτης και Στυλίδας και
ε. οικολογικοί φορείς
και ο οποίος φορέας, σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ να εργαστεί για:
· Την προώθηση της προστασίας της φύσης και την ανάδειξη της περιοχής
· Την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση αρχών και κοινού στις οικολογικές αξίες και λειτουργίες της περιοχής, καθώς και αναγκαίες ενέργειες για τη διαφύλαξή τους

2.ΝΑ ΙΔΡΥΘΕΙ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΑΓΡΙΩΝ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΠΟΥΛΙΩΝ
Σε συνδυασμό με τον Υγροβιότοπο του Μαλιακού, το μεγάλο αριθμό μεταναστευτικών πουλιών και τα πολλά βουνά της περιοχής, θεωρούμε σκόπιμο να ιδρυθεί ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΑΓΡΙΩΝ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΠΟΥΛΙΩΝ για ολόκληρη την Κεντρική Ελλάδα.

3. ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ – ΜΕΛΕΤΗ – ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΧΥΤΑ
Το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων είναι έντονο στο Νομό Φθιώτιδας. Σήμερα έχουμε ελάχιστους αναγνωρισμένους Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμάτων και πολλές δεκάδες παράνομες χωματερές. Σε όλους τους σκουπιδότοπους, επίσημους και ανεπίσημους, τα σκουπίδια καίγονται.
Η έλλειψη οργανωμένων τέτοιων ΧΥΤΑ είναι μόνιμη απειλή κινδύνου για την υγεία των πολιτών και μόνιμη απειλή για το περιβάλλον, τα υπόγεια και τα επιφανειακά νερά. Σήμερα αποδέκτες των απορριμμάτων είναι τα ρέματα, ο Σπερχειός σε όλο το μήκος του, ο Γοργοπόταμος, η θάλασσα.
Είναι απαραίτητο να βρεθούν οι κατάλληλοι χώροι στο Νομό για την κάλυψη όλων των αναγκών.

4. ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΟΥΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΙ
Σε κάθε Δήμο ή γειτονική ομάδα Δήμων και κάθε βιομηχανική ή βιοτεχνική μονάδα που ρυπαίνει το Σπερχειό να δημιουργηθούν μικρές ή μεγάλες μονάδες Βιολογικού Καθαρισμού και όσες υπάρχουν να αρχίσουν να λειτουργούν. Έτσι θα μειωθεί αισθητά η ρύπανση του ποταμού και του Μαλιακού Κόλπου.

5. ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΑ
Κάθε χρόνο με την έναρξη της ελαιοσυγκομιδής και της λειτουργίας των ελαιοτριβείων του Νομού μας, ο αριθμός των οποίων είναι περίπου 70, γινόμαστε μάρτυρες της πλέον ανεξέλεγκτης ρύπανσης όλων των ποταμιών, στους οποίους χύνονται τα λύματα των ελαιοτριβείων. Ξεροπόταμοι, ρυάκια, ρέματα και η θάλασσα δέχονται τα ανεπεξέργαστα ή ελλιπώς επεξεργασμένα απόβλητα των ελαιοτριβείων. Ιδιαίτερα δε το πρόβλημα εντοπίζεται στον Σπερχειό ποταμό, στις εκβολές του οποίου το νερό φθάνει κατάμαυρο.

6. ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΑΠΟ ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ-ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝ
· Λογική χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και ενεργοποίηση της Οδηγίας 676/91 της Ε. Ε. για την μείωση και την πρόληψη της ρύπανσης των υπόγειων νερών από τα νιτρικά
· Επαρκής και υπεύθυνη ενημέρωση των αγροτών για τις επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων
· Κίνητρα για τη μετάβαση από τη συμβατική στη βιολογική γεωργία

7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ
Ο Νομός μας, όπως όλη σχεδόν η Ελλάδα, έχει πρόβλημα ποσοτικής και ποιοτικής διαχείρισης των υπόγειων και επιφανειακών νερών.
· Καταγραφή όλων των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων με χρήση δορυφορικών συστημάτων
· Καθιέρωση συστηματικών μετρήσεων στάθμης και ποιότητας (χημική σύσταση)
· Καθιέρωση ζωνών προστασίας νερού, όπου δεν θα επιτρέπεται η άντληση και η ρύπανση
· Προστασία όλων των υγροτόπων, που έχουν απομείνει
· Διάσωση – προστασία του παραποτάμιου δάσους του Σπερχειού και όλων των παραποτάμιων δασών στο νομό. Όχι στην ευθυγράμμιση των μαιάνδρων του Σπερχειού στα πλαίσια των αντιπλημμυρικών έργων
· Προτεραιότητα σε έργα συγκράτησης του νερού των χειμάρρων και προστασίας των δασών στις ορεινές λεκάνες
· Συνεχείς εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού στις αστικές και αγροτικές περιοχές του Νομού για να αποφεύγουμε τη σπατάλη του νερού σε όλους τους τομείς και για να καταλάβουμε ότι η συνεχής επέκταση αρδεύσιμων καλλιεργειών χωρίς να υπάρχει μελέτη, θα εξαντλήσει σύντομα τα αποθέματα νερού

Ο ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

ΑΛΚΥΟΝΗ

Την εποχή που βασίλευαν στην Τραχίνα ο Κήυκας και η Αλκυόνη, έπεσε στο βασίλειο τους μεγάλη συμφορά. Πρώτα απ’ όλα αυτοκτόνησε ο αγαπημένος αδερφός του Κήυκα, γεγονός που βύθισε το βασιλιά σε μεγάλη λύπη. Σαν να μην έφτανε αυτό ένας τεράστιος λύκος έκανε επιδρομές στα κοπάδια των Τραχινίων και τα κατέστρεφε. Αφού γλίτωσαν από το λύκο, με μεγάλη δυσκολία, άλλο κακό τους βρήκε. Έπεσε στα χωράφια και τους κήπους ένα μεγάλο κοπάδι ακρίδες, που δεν άφησε τίποτα. Η πείνα άρχισε τότε να θερίζει τους ανθρώπους.

Ο Κήυκας απελπισμένος και πικραμένος αποφάσισε να πάει στο μαντείο των Δελφών να ρωτήσει τι έπρεπε να κάνει για να σωθεί η χώρα του από την πείνα και το θάνατο. Προτίμησε όμως να πάει από τη θάλασσα γιατί ο δρόμος από την ξηρά ήταν γεμάτος ληστές. Καθώς όμως έπλεε προς τους Δελφούς ξέσπασε φοβερή τρικυμία, με αποτέλεσμα το πλοίο του να καταποντισθεί. Κανείς δε σώθηκε από αυτό το ναυάγιο!

Το πτώμα του βασιλιά το πήραν τα κύματα και το έφεραν στις ακρογιαλιές της Τραχίνας. Η Αλκυόνη που είχε κατέβει στην ακρογιαλιά, είδε ξαφνικά το πτώμα του άνδρα της και σπάραξε η καρδιά της. Από την απελπισία αποφάσισε να πέσει στον γκρεμό της Τραχίνας, μα καθώς έπεφτε ένιωσε να φυτρώνουν στις πλάτες της φτερά και να μεταμορφώνεται σε πουλί.

Οι θεοί που αγαπούσαν τον Κήυκα και την Αλκυόνη, επειδή ήταν ένα πολύ ταιριαστό ζευγάρι, τους μεταμόρφωσαν σε θαλασσοπούλια. Κι επιπλέον επειδή το πουλί, πλέον, αλκυόνη γεννά και κλωσά τα αυγά της τις άγριες μέρες του χειμώνα κι αυτά κινδυνεύουν από τα άγρια κύματα, ο Δίας απαγόρευσε στους ανέμους να φυσούν την περίοδο αυτή. Οι ηλιόλουστες αυτές ημέρες του χειμώνα ονομάζονται “αλκυονίδες ημέρες”.

Οι κάτοικοι της περιοχής μας, στα ρωμαϊκά χρόνια έδωσαν το όνομα Αλκυόνη σε μια πόλη, προς τιμήν της βασίλισσας των Τραχινίων. Επειδή η αλκυόνη είναι στην Ελλάδα ένα σπάνιο πουλί, πολλοί θεωρούσαν ότι έχει θαυμαστές ιδιότητες και προσπαθούσαν να έχουν μία κοντά τους. Οι φιλάργυροι π.χ. για να αυξάνουν τα πλούτη τους, οι έμποροι για να μεγαλώνουν τις δουλειές τους κι οι χωρικοί για να απομακρύνουν τους κεραυνούς από τα σπίτια τους.

Τραχίνα: Σπουδαία πόλη στην κοιλάδα του Σπερχειού κοντά στα απόκρημνα βράχια που ονομάζονταν Τραχίνιες πέτρες. Πολύ γνωστή από τη μυθολογία και ιδιαίτερα από τους μύθους σχετικά με τις τελευταίες ώρες του Ηρακλή στη γη.
Κήυκας: γιος του Εωσφόρου και της νύμφης Φιλωνίδος. Βασιλιάς της Τραχίνας και σύζυγος της Αλκυόνης. Κόρη του η Θεμιστονόη και γιος του ο Ίππασος που σκοτώθηκε βοηθώντας τον Ηρακλή όταν πολιορκούσε την Οιχαλία στην Εύβοια.
Αλκυόνη: κόρη του θεού των ανέμων Αίολου και της Αιγιάλης, σύζυγος του Κήυκα. Ο γάμος της με τον Κήυκα υμνήθηκε στο αρχαίο ποίημα “Κήυκος γάμος” που αποδίδεται στον Ησίοδο.

Αλκυόνα! Ω εσύ πουλί που ένα γύρω στους βράχους της θάλασσας λες το τραγούδι της μαύρης σου μοίρας,
Ευκολονόητη λαλιά στους σοφούς που κατέχουν πως κελαηδάς ολοένα το ταίρι σου,
σου παραβγαίνω στους θρήνους πουλί άφτερο εγώ…
(Ευριπίδη: Ιφιγένεια εν Ταύροις)

ΔΡΥΟΠΗ

Η Δρυόπη είχε πατέρα το βασιλιά Δρύοπα, ο οποίος ήταν γιος του Σπερχειού και της Πολυδώρης.

Κάθε μέρα έβοσκε τα πρόβατα του πατέρα της στην Οίτη παρέα με τις νύμφες Αμαδρυάδες, που την άφηναν να παίρνει μέρος στα παιχνίδια τους, τη μάθαιναν να υμνεί τους θεούς και να χορεύει.

Εκεί, στις πλαγιές της Οίτης, την είδε να χορεύει ο θεός Απόλλωνας και την ερωτεύτηκε. Για να την κάνει δική του μεταμορφώθηκε αρχικά σε χελώνα. Μόλις η Δρυόπη πήρε με τρυφερότητα το ζώο στην αγκαλιά της, ο Απόλλωνας μεταμορφώθηκε σε φίδι. Οι Νύμφες φοβήθηκαν κι έφυγαν τρέχοντας. Έτσι ο θεός Απόλλωνας κατάφερε να πετύχει τα σχέδιά του. Η βασιλοπούλα μετά από αυτά γύρισε τρομαγμένη στο παλάτι χωρίς να πει σε κανέναν τίποτε.

Ύστερα από λίγο καιρό παντρεύτηκε τον Ανδραίμονα και γέννησε ένα παιδί τον Άμφισσο, που όμως είχε πατέρα τον Απόλλωνα. Ο Άμφισσος όταν μεγάλωσε έγινε ο βασιλιάς της περιοχής και έχτισε μια πόλη που την ονόμασε Οίτη. Κοντά στην Οίτη έχτισε και ναό για τον πατέρα του τον Απόλλωνα.

Μια μέρα που η Δρυόπη είχε πάει στο ναό, την άρπαξαν οι Αμαδρυάδες και την έκαναν κι αυτή Νύμφη. Στον τόπο που στεκόταν πριν την αρπάξουν έκαναν να φυτρώσει μια λεύκα και να αναβλύσει μια πηγή.

Ο Άμφισσος, για να τιμήσει τις Αμαδρυάδες που τόσο αγαπούσαν τη Δρυόπη, ίδρυσε ιερό και καθιέρωσε να γίνονται εκεί αγώνες δρόμου, στους οποίους δεν επιτρεπόταν να πλησιάσουν γυναίκες.

Οι ιστορικοί μας βεβαιώνουν ότι πραγματικά στην Οίτη υπήρχε και ναός του Απόλλωνα και πόλεις με το όνομα Δρυόπη και Οίτη.

Οι Δρύοπες θεωρούνται από τους παλιότερους κατοίκους της περιοχής μας της κοιλάδα του Σπερχειού και της Οίτης.

Ο ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ

Ο Σπερχειός ποταμός ακριβώς επειδή ήταν πηγή ζωής (αλλά και καταστροφών) για την περιοχή, λατρευόταν ως θεός από τους αρχαίους Έλληνες. Τον ονόμαζαν Διιπετή δηλ. πίστευαν ότι ήταν σταλμένος από το βασιλιά των Θεών του Δία. Τον θεωρούσαν επίσης προστάτη της περιοχής.

Ο Όμηρος στην Ιλιάδα μας δίνει κάποια στοιχεία για αυτή την πίστη των αρχαίων Ελλήνων.

Στη Ραψωδία Ψ στίχο 140 και εξής:
Ο πατέρας του μυθικού ήρωα Αχιλλέα, Πηλέας είχε υποσχεθεί να κάνει θυσίες κριαριών στο βωμό του Σπερχειού που βρισκόταν κοντά στις πηγές του, αν γυρνούσε ζωντανός ο γιος του από την Τροία. Επίσης υποσχόταν να αφιερώσει τα μαλλιά του γιου του στο Σπερχειό.
Ο Αχιλλέας όμως έχοντας καταλάβει ότι αυτό δε θα συνέβαινε ποτέ, αφιέρωσε τα μαλλιά του (την κόμη του) στο νεκρό αγαπημένο του φίλο Πάτροκλο.

Πάτροκλος και Αχιλλέας

Εβάσταζαν στην μέσην τον Πάτροκλον οι σύντροφοι
και όλον με τα κομμένα μαλλιά τους τον εσκέπασαν,
κι οπίσω του βαστούσε την κεφαλήν του ο ισόθεος Πηλείδης,
πικραμένος
που σύντροφον εξαίσιον στον Άδη προβοδούσε.
Και όταν στο μέρος έφθασαν που έδειξε ο Πηλείδης
τον βάλαν κάτω και άφθονα του εστοιβάσαν ξύλα.

Τοτε άλλο εσκέφθη ο Αχιλλεύς.
Απ΄την πυράν εστράφη
Την ξανθήν κόμην έκοψε που την καλλιεργούσε
Του ποταμού του Σπερχειού καλήν να την προσφέρει.
Κι είπε με πόνο της καρδιάς κοιτώντας τα πελάγη:

“Άλλα σου ευχήθη, ω Σπερχειέ, το στόμα του πατρός μου,
όταν εκεί θα γύριζα στη γη την πατρική μου,
να δώσει εσέ την κόμην μου και αγίαν εκατόμβην
και αυτού στο κτήμα στες πηγές πόχεις βωμόν ευώδη
πεντήκοντα αμουνούχιστα κριάρια να μου σφάξει.
Αλλά συ δεν εκτέλεσες αυτά που ευχήθη ο γέρος.
Τώρα, αφού δεν θα ξαναϊδώ την ποθητήν Πατρίδα
ας πάρει ο ήρως Πάτροκλος την κόμην μου στον Άδη.“

Στη Ραψωδία Π στίχο 171 και εξής:
Ο Σπερχειός παρουσιάζεται ως πατέρας του ήρωα Μενέσθιου, στρατηγού του Αχιλλέα. Μητέρα του Μενέσθιου ήταν η κόρη του Πηλέα η βασιλοπούλα Πολυδώρη.

Της σειράς πρώτης ο λαμπρός Μενέσθιος αρχηγούσε
από την κόρη την καλήν γεννήθη του Πηλέως
την Πολυδώρην, που θνητή μ’ αθάνατο ποτάμι ενώθη
τον Σπερχειό, διογέννητο ποτάμι…

(Όταν ο Αχιλλέας, θυμωμένος από τη συμπεριφορά του Αγαμέμνονα, είχε πάψει να παίρνει μέρος στις μάχες, τα πράγματα δεν πήγαιναν και τόσο καλά για τους Έλληνες. Οι Τρώες, έχοντας πάρει θάρρος από την απουσία του Αχιλλέα, πλησίαζαν απειλητικά το στρατόπεδό τους. Τότε ο Πάτροκλος μη αντέχοντας να βλέπει τους Έλληνες να νικιούνται, ζητά από τον Αχιλλέα να του δανείσει την αρματωσιά του. Ο Αχιλλέας δέχεται και ο Πάτροκλος παριστάνοντας τον Αχιλλέα μπαίνει ορμητικά στη μάχη. Οι Τρώες τρομαγμένοι υποχωρούνε, μα ο μετά από λίγο ο Έκτορας καταλαβαίνει την αλήθεια και τον σκοτώνει.)

Ο ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Οι κυριότερες μάχες στην περιοχή του Σπερχειού:

1. Η μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.).

2. Η μάχη του Σπερχειού (996 μ.Χ.) μεταξύ των Βυζαντινών του Νικηφόρου Ουρανού και των Βουλγάρων του τσάρου Σαμουήλ, στην οποία νίκησαν οι Βυζαντινοί.

3. Η μάχη στη γέφυρα της Αλαμάνας (Απρίλιος 1821) και στα κοντινά υψώματα, μεταξύ των Ελλήνων και των Τούρκων του Κιοσέ Μεχμέτ και του Ομέρ Βρυώνη. Μετά από ηρωικό αγώνα αιχμαλωτίσθηκε ο Αθανάσιος Διάκος, ο οποίος θανατώθηκε στη Λαμία.

4. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου από τις ενωμένες ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ με τη συνεργασία Άγγλων σαμποτέρ, τη νύχτα της 25 προς 26 Νοεμβρίου του 1942. Η πράξη αυτή θεωρήθηκε η σημαντικότερη του αγώνα των Ελλήνων εναντίον της γερμανικής Κατοχής (1941-1944).

ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΕΡΧΕΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Να πως περιγράφει την κοιλάδα ο Ηρόδοτος γράφοντας για τη μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ):

… Ο Ξέρξης με τον πεζό στρατό του κατέβαινε τη Μαλίδα ακολουθώντας το γιαλό του Μαλιακού κόλπου, όπου μια φορά την ημέρα γίνεται η γνωστή παλίρροια. Γύρω στον κόλπο αυτόν είναι τόπος πεδινός, αλλού πλατύς και αλλού πολύ στενός. Και γύρω πάλι στον πεδινό αυτόν τόπο είναι βουνά ψηλά και αδιάβατα, που περικλείνουνε τη Μαλιακή χώρα και έχουνε το όνομα Τραχίνιοι βράχοι.
Η πρώτη παραλιακή πόλη στον κόλπο που απαντάει κανείς, κατεβαίνοντας από την Αχαΐα, είναι η Αντίκυρα, και κοντά στην πόλη αυτή, κατεβαίνοντας από τη χώρα των Αινιάνων (1) ο Σπερχειός ποταμός, χύνεται στη θάλασσα.
Μακριά από το Σπερχειό ως 20 στάδια (2) είναι άλλος ποταμός, ο Δύρας (3), που καθώς λένε φάνηκε μια φορά για να βοηθήσει τον Ηρακλή, όταν είχε ανάψει και καιγότανε. Από αυτόν πάλι 20 στάδια μακριά είναι ο Μέλας (4).
Από το Μέλανα η πόλη Τραχίνα (5) είναι μακριά 5 στάδια (6). Είναι χτισμένη στο πιο ανοιχτό μέρος αυτής της χώρας ανάμεσα στα βουνά και τη θάλασσα, γιατί η πεδιάδα είναι ως 20.000
μέτρα πλατιά. Το βουνό όμως που κλείνει την Τραχίνια χώρα έχει χαράδρα κατά το Νοτιά, και ανάμεσα από τη χαράδρα αυτή και κοντά στην ποδιά του βουνού περνάει ο Ασωπός ποταμός.
Νότια του Ασωπού είναι και άλλο ποτάμι όχι μεγάλο, ο Φοίνικας, που κατεβαίνει από τα γύρωθε βουνά και χύνεται στον Ασωπό. Κοντά στο Φοίνικα ο τόπος στενεύει πολύ, και ο δρόμος που περνάει εκεί είναι τόσο λίγο πλατύς που χωράει μόνο μια άμαξα. Ανάμεσα στο Φοίνικα και τις Θερμοπύλες είναι κώμη που λέγεται Ανθήλη (7). Πολύ κοντά στην κώμη αυτή τρέχοντας ο ποταμός χύνεται στη θάλασσα. Τέλος προσθέτω ότι γύρω στην Ανθήλη βρίσκεται πλατύχωρο, όπου είναι ναός της Δήμητρας της Αμφικτυονικής και καθίσματα γύρω για τους Αμφικτύονες και ναός του ίδιου του Αμφικτύονα (8)…

1. Χώρα των Αινιάνων: Η δυτική Φθιώτιδα.
2. Περίπου 3.703 μέτρα.
3. Ο Γοργοπόταμος.
4. Το Μαυρονέρι.
5. Η σπουδαιότερη πόλη της περιοχής γνωστή και από τη μυθολογία (δες και τα σχετικά με το μύθο της Αλκυόνης). Επίσης η Τραχίνα είναι γνωστή για όσα συνέβησαν σχετικά με τις τελευταίες ημέρες της ζωής του Ηρακλή.
6. Περίπου 926 μέτρα.
7. Όχι η σημερινή Ανθήλη αλλά η αρχαία, που ήταν μια από τις ιερές πόλεις στην αρχαιότητα. Στην κώμη αυτή μαζεύονταν κάθε φθινόπωρο οι κάτοικοι της Κεντρικής Ελλάδας (12 φυλές) και προσπαθούσαν με ειρηνικό τρόπο να λύνουν τις διαφορές τους.
8. Η μυθολογία αναφέρει ότι ο Αμφικτύονας, που ήταν γιος του Δευκαλίωνα, ίδρυσε την Αμφικτυονία για να σωθούν οι Έλληνες από τους πολέμους που έκαναν μεταξύ τους.

ΑΡΓΥΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ
(πέρασε στα τέλη 18ου με αρχές 19ου αιώνα)

… Εβγαίνοντας από τον Μόλον, εξέρχεσαι ολίγον, αφήνεις δεξιά σου τον κάμπον και αριστερά σου το βουνόν, και έρχεσαι ώρες 3 όλον, εις τα πρόποδα του άγριου βουνού, ευρίσκεις το γεφύρι της Ελλάδος. Ούτως καλείται ο ποταμός αυτός, Ελλάς (9). Δεξιά δε, πριν έλθης εις το γεφύρι, βλέπεις μια πρασινάδα, μία θέα καλή. Μα τι όφελος, όλο από δένδρα και ραγάζια (10). Το καλοκαίρι εδώ μέσα είναι ένας πόρος και περνούν ογρηγορότερα οι διαβάται. Κοντά εις το γεφύρι είναι η Αλαμάνα. Χωρίον με 30 σπίτια κολλήγων…
… Από εδώ επάνω αναβαίνεις ένα ανήφορο (11). Τόπος ήμερος, και έρχεσαι επάνω εις την τραμουντάνα (12) έως μία ώρα. Έπειτα γυρίζεις κατά το γαρμπή (13) ολίγον. Και βλέπεις αριστερά σου την περίφημον Ελλάδα. Τον ποταμόν, πως και από πού κατεβαίνει, βλέπεις έναν κάμπον ωραιότατον, πάλαι της Ελλάδος, ένα μπογάζι (14) ωραιότατον, όπου εκτείνεται το μάκρος του έως ώρες 6, και συνέχεται με το βουνόν της Νέας Πάτρας (15), το δε φάρδος του έως ώρες 3. Βλέπεις τον ποταμόν όλον καλά, όπου γυρίζει εις τα πρόποδα του βουνού της Ελλάδος (16).
Αυτός ο ποταμός έχει τας πηγάς του από το βουνό του Καρπενησίου, λέγω το Βελούχι και από τα εδώθε μέρη των Αγράφων. Εμβαίνουν εις αυτόν και άλλοι ποταμοί μικροί από το βουνόν της Ελλάδος και της Νέας Πάτρας, και γίνεται ένα σώμα απαραλλάκτως ωσάν τον Πηνειόν της Λαρίσσου. Ψάρια διαφόρων λογιών εδώ μέσα εβγαίνουν. Βλέπεις εις τα πρόποδα του όρους της Ελλάδος χωρία πολλά…

9, Το όνομα του Σπερχειού εκείνα τα χρόνια.
10, Τόπος (βαλτώδης) όπου καλλιεργείται το ρύζι.
11, Περιγράφει την πορεία από τη Λαμία στο Δομοκό, την ανάβαση δηλ. της Όθρης.
12, Ο Βορράς
13, Δυτικά
14, Ένα στενό πέρασμα (εννοεί την κοιλάδα).
15, Νέα Πάτρα λεγόταν η Υπάτη.
16, Εννοεί την Οίτη.

G.A PERDICARIS
(πέρασε το 1844)

… Οι ετήσιες πλημμύρες του Σπερχειού έχουν μεταβάλει τα μεγαλύτερα τμήματα της πεδιάδας κοντά στη θάλασσα σε βάλτους, ενώ ορμητικοί χείμαρροι από τα βουνά έχουν απογυμνώσει από πέτρες και χαλίκια τις πλαγιές των λόφων. Η Βίστριζα, ένα ορεινό ρέμα κοντά στην Υπάτη, είναι ο πιο επιβλητικός και μανιασμένος χείμαρρος σε αυτήν την περιοχή της χώρας. Και λέγεται ότι κατά τη διάρκεια της εποχής των βροχών και κυρίως όταν αρχίζουν να λιώνουν τα χιόνια της Οίτης, σκεπάζει την πεδιάδα σα θάλασσα και σαρώνεται από τον άνεμο. Το βουνό Οίτη… φαίνεται να κινείται και ο θόρυβος των νερών να μοιάζει με μακρινή υπόκωφη βοή. Αν και δεν είχαμε παραστεί μάρτυρες σε αυτήν την επίδειξη δύναμής του, είδαμε όμως μερικά από τα αποτελέσματά της. Βρήκαμε την πεδιάδα, σε κάθε όχθη του χειμάρρου, καλυμμένη, σε απόσταση μιλίων, με χαλίκια και πέτρες…
… Στα μισά περίπου του δρόμου μας από την Υπάτη για τη Λαμία, είχαμε την ευχαρίστηση να περάσουμε το Σπερχειό, που τον βρήκαμε περισσότερο όμορφο παρά τρομερό, τα νερά του οποίου, ενώ σε άλλες εποχές κυλούν με θολά στροβιλίσματα προς τη θάλασσα, τώρα ήταν ήρεμα και καθαρά…
… Από τη Λαμία μέχρι τη γέφυρα της Αλαμάνας, τη χαμηλότερη γέφυρα του Σπερχειού, η απόσταση ήταν μικρή, μόνο μιάμιση ώρα, και ο δρόμος οδηγεί μέσω της πεδιάδας… που αυτή την εποχή (16 Οκτωβρίου), έχει την εμφάνιση ενός αχανούς και πλούσιου λειμώνα. Το χειμώνα και την άνοιξη το μεγαλύτερο και το ευφορότερο τμήμα αυτής της γης βρίσκεται κάτω από το νερό και μάλιστα τόσο βαθιά, ώστε η επικοινωνία διακόπτεται για ολόκληρες εβδομάδες. Ακόμα και αυτόν τον καιρό βρήκαμε το δρόμο αρκετά λασπωμένο και τον πεζόδρομο σε τέτοια κατάσταση, που περισσότερο μας δυσκόλευε παρά μας διευκόλυνε. Αυτό δεν είναι πολύ κολακευτικό για τα έργα αυτών που έχουν την ευθύνη της διακυβέρνησης της χώρας τα τελευταία 10 χρόνια, αλλά είναι να ελπίζει κανείς ότι η μεγάλη εθνική οδός που θα ενώνει την πρωτεύουσα με την παραμεθόρια πόλη (17), θα βάλει ένα τέλος σ΄αυτήν την κατάσταση. Στο μεταξύ ο ταξιδιώτης μπορεί να αισθάνεται ευχαριστημένος περνώντας μερικά από τα εμπόδια που συνάντησαν οι Πέρσες στο Στενό των Θερμοπυλών. Στην άλλη πλευρά της γέφυρας, της οποίας οι καμάρες της προσδίδουν μια πολύ όμορφη άποψη, και 200 γιάρδες προς τα νότια, βρίσκονται οι βραχώδεις προεξοχές της Οίτης και το διάστημα μεταξύ αυτών και του Σπερχειού είναι δύσκολο να το περάσει κανείς, εξαιτίας του άφθονου νερού μίας θερμής πηγής (18), που αναβλύζει από τη βάση του βουνού και χύνεται στο Σπερχειό, λίγο πιο κάτω από τη γέφυρα.

17. Η Λαμία ως το 1881 ήταν παραμεθόρια (συνοριακή) πόλη.
18. Πρόκειται για τον αρχαίο Φοίνικα, τα σημερινά Ψωρονέρια

J.A.BUCHON
(πέρασε το 1840-42)

… Ο δρόμος μέχρι τη Λαμία είναι πολύ μονότονος, με θερμές πηγές παντού. Η πέτρινη γέφυρα τα Αλαμάνας στο Σπερχειό, καταλήγει σε κάτι άθλια μονοπάτια που οδηγούν αργά, ανάμεσα από τους βάλτους στο Ζητούνι, την αρχαία Λαμία…
… Από τη Λαμία στη Νεόπατρα, την αρχαία Υπάτη, ο δρόμος είναι σύντομος και εύκολος. Υπάρχουν δυο μονοπάτια και εγώ ακολούθησα και τα δύο, το ένα μετά το άλλο. Το ένα περνάει από τη γέφυρα Φρατζή και τη δεξιά όχθη του Σπερχειού, το άλλο από τις ιαματικές πηγές και την αριστερή όχθη. Αν πάρεις το μονοπάτι αυτό πρέπει να διασχίσεις το ποτάμι από ένα ρηχό πέρασμα. Στην επιστροφή ακολούθησα αυτόν τον δεύτερο δρόμο, αλλά φεύγοντας από τη Λαμία τα νερά του Σπερχειού είχαν φουσκώσει τόσο από τις βροχές που δεν μπορούσα να περάσω από τα αβαθή. Έτσι αναγκάστηκα να περάσω από τη γέφυρα Φρατζή. Στο δρόμο αυτό περνάς από τις άκρες του χωριού Κομποτάδες. Η περιοχή είναι κατάφυτη. Είχαν δίκιο οι Λατίνοι ποιητές που εξύμνησαν τις χάρες και τις ομορφιές του Σπερχειού….
… Στο κάτω-κάτω που αλλού θα έβρισκε μια πιο ωραία οικογένεια (19), μια καλύτερη τοποθεσία για το σπίτι του, ένα σιντριβάνι που να μουρμουρίζει πιο γλυκά και έναν κήπο από όπου θα απολάμβανε αυτό το πανόραμα των βουνών και της κοιλάδας; Πού αλλού, εκτός από τα δάση της Οίτης, θα μπορούσε να κυνηγήσει αγριοκάτσικα, ζαρκάδια και αρκούδες; Πού θα έβρισκε, αν όχι στην πεδιάδα του Σπερχειού, πλουσιότερο κυνήγι φασιανού; Καλύτερα ιαματικά λουτρά από την Υπάτη;… Αντικρίζοντας την πλούσια κοιλάδα του Σπερχειού, τα βουνά και τους χειμάρρους που κυλούν απ΄ όλες τις μεριές, είναι εύκολο να νιώσει κανείς το πάθος για την ιδιαίτερη πατρίδα που σε κυριεύει σ΄ αυτήν την απομονωμένη γωνιά του κόσμου, οι μακρινοί απόηχοι του οποίου χάνονται πριν μπορέσουν να διαπεράσουν το φράγμα αυτό των βουνών…

19. Αναφέρεται στην ηγετική μορφή της περιοχής την εποχή εκείνη, τον Χ. Χατζηπέτρου

HENRI BELLE
(πέρασε το 1874)

… Διασχίζουμε μεγάλα λιβάδια, σπαρμένα με δασάκια και γεμάτα κοπάδια βοδιών και αλόγων. Ολόκληρη αυτή η κοιλάδα, με πενήντα χιλιόμετρα μάκρος και δέκα ως δώδεκα πλάτος, είναι πολύ εύφορη. Θα είχαν περίφημες αποδόσεις , αν με κατάλληλες εκτροπές μεταχειρίζονταν τα νερά του Σπερχειού και των παραποτάμων του για άρδευση αυτής της όμορφης πεδιάδας. Δυστυχώς, λείπει εδώ μια από τις κυριότερες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της γεωργίας: η ασφάλεια. Οι κάτοικοι βρίσκονται συνέχεια υπό το κράτος του τρόμου και ζουν πιο φοβισμένα από τους κατοίκους του Φαρ-Ουέστ, της περιοχής των Κεφαλοκυνηγών ή των Απάτσι…
Τα σύνορα δεν είναι μακριά (20)… μέσα στο Τουρκικό έδαφος, οργανώνονται συμμορίες ληστών που πέφτουν απρόσμενα πάνω στην Ελλάδα, ληστεύουν τους χωρικούς, χαρατσώνουν τους γαιοκτήμονες, αιχμαλωτίζουν τους ταξιδιώτες και με την ταχύτητα της επιδρομής τους ξεφεύγουν από κάθε καταδίωξη…

20. Ως γνωστόν τα σύνορα Ελλάδας -Τουρκίας βρίσκονταν στην Όθρη (λίγα χιλιόμετρα από τη Λαμία) ως το 1881.

EΛΛΗΝΟΠΥΓΟΣΤΕΟΣ

Στην ευρύτερη περιοχή του Δέλτα απαντώνται τρεις σημαντικοί υγροβιότοποι. Ένας από αυτούς είναι: Ο βιότοπος Αγίας Παρασκευής σε απόσταση 3 χιλιομέτρων ανατολικά της Λαμίας.

Οι πηγές, που υπάρχουν στην είσοδο του χωριού Αγία Παρασκευή, αποτελούν ένα αξιόλογο υδροβιότοπο όπου ζει το μοναδικό στον κόσμο αρχέγονο είδος ψαριού: ο Ελληνοπυγόστεος (Pungitius hellinicus).

Ο Ελληνοπυγόστεος είναι ένα μικρό σε μέγεθος (3-5 εκ.) ενδημικό είδος ψαριού.

Αναπαράγεται τμηματικά και τοποθετεί τα αυγά τους σε φωλιές, τις οποίες κατασκευάζει και προφυλάσσει το αρσενικό μέχρι την εκκόλαψη. Διατρέφονται κυρίως με λάρβες (προνύμφες) εντόμων και έχουν μικρή διάρκεια ζωής (2-3 χρόνια). Το είδος παρατηρήθηκε και μελετήθηκε για πρώτη φορά στις πηγές των Κομποτάδων, πιθανόν όμως να απαντούσε και σε άλλα υδάτινα συστήματα της Φθιώτιδας.

Έχει μια πολύ μακρά εξελικτική ιστορία και θεωρείται από τα πλέον αρχέγονα ψάρια παγκοσμίως. Η εξάπλωση του Ελληνοπυγοστέου περιορίστηκε στα σημερινά όρια πριν από περίπου 30 εκατομμύρια χρόνια. Το γένος με την μορφή του Ελληνοπυγοστέου εμφανίζεται ξαφνικά και τελείως ξεκομμένα στην περιοχή της Φθιώτιδας.