Η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Σκεφτήκαμε να κάνουμε μία αναδρομή στο πρώτο μεταναστευτικό κύμα Ελλήνων στην Αμερική ίσως επειδή πιστεύουμε πως όντως η ιστορία επαναλαμβάνεται…
Και η επανάληψη δυστυχώς ήδη ξεκίνησε …(και σαφέστατα εννοούμε και αυτούς που φεύγουν αλλά και αυτούς που έρχονται…).
Διαβάζοντας τα παρακάτω ίσως βγάλετε ποικίλα συμπεράσματα.Ελπίζουμε να σας βάλουμε σε σκέψεις γόνιμες αλλά και εν τέλει θετικές.
Οι πρώτοι Έλληνες στην Αμερική
Δεν είναι πλήρως εξακριβωμένο πότε ακριβώς έφτασαν οι πρώτοι Έλληνες στην αμερικανική ήπειρο. Σύμφωνα με ορισμένα στοιχεία που υπάρχουν, ο πρώτος Έλληνας που πάτησε το πόδι του στην Αμερική, ήταν κάποιος Θεόδωρος, που αποβιβάστηκε στην περιοχή της Φλόριδας στις 14 Απριλίου 1528. Προς τιμήν του, έχει φιλοτεχνηθεί ένα άγαλμα για τον πρώτο Έλληνα των ΗΠΑ, τα αποκαλυπτήρια του οποίου έγιναν στις 8 Ιανουαρίου 2005, στο Κλιαργουότερ της Φλόριδα, σε χώρο που παραχωρήθηκε από το Δήμο του Κλιαργουότερ.
Οι πρώτοι Ελληνομακεδόνες στις ΗΠΑ, θρυλείται ότι έφτασαν στην Αλάσκα, ακολουθώντας Ρώσους που την κατείχαν μέχρι το 1867, οπότε την πώλησαν στις ΗΠΑ αντί επτά εκατομμυρίων δολαρίων. Φημολογείται μάλιστα ότι ο πρώτος κυβερνήτης της, Ευστράτιος Δελάρωφ, είχε στις φλέβες του αίμα Ελληνομακεδονικό .
Η πρώτη μαζική μεταφορά μεταναστών από την Ελλάδα στις ΗΠΑ, καταγράφεται το 1767, όταν Βρετανοί ιδιοκτήτες φυτειών, μετέφεραν συμβασιούχους συμπατριώτες μας εργάτες στην περιοχή της Φλόριδας. Σύμφωνα με μία εκδοχή, από τις αρχές του 18ου αιώνα, εγκαταστάθηκε στη Νέα Ορλεάνη, κάποιος Δημήτρης που κατάγονταν από τη Μακεδονία. Εκεί, νυμφεύθηκε Αμερικανίδα από την οποία απέκτησε δέκα παιδιά, τους περιώνυμους Δημήτρηδες της Νέας Ορλεάνης, που διέπρεψαν σε πολλούς τομείς του δημόσιου βίου της Αμερικής [2].
Λίγο αργότερα, Έλληνες έμποροι άρχισαν να καταφθάνουν το 19ο αιώνα σε λιμάνια της χώρας. Το 1864, μία τέτοια ομάδα εμπόρων ίδρυσαν στη Νέα Ορλεάνη την πρώτη ελληνοορθόδοξη εκκλησία της Αμερικής. Υπολογίζεται ότι λίγο πριν το 1890 υπήρχαν λιγότεροι από 15.000 Έλληνες στις ΗΠΑ.
Παιδιά αγωνιστών ή καταδιωγμένων
Βέβαιο είναι ότι κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης στα 1821 και για μικρό διάστημα χρόνου μετά τη λήξη του αγώνα, αμερικανοί φιλέλληνες και ιεραπόστολοι που ήρθαν στην Ελλάδα για να βοηθήσουν τους επαναστάτες, απέστειλαν ή συνόδευσαν στην Αμερική για περίθαλψη και σπουδές ορφανά Ελληνόπουλα που μπορούν να θεωρηθούν οι πρώτοι επίσημοι μετανάστες σε αυτή τη μεγάλη χώρα. Ανάμεσα σε αυτά τα Ελληνόπουλα, ήταν και Μακεδονόπουλα, παιδιά αγωνιστών ή καταδιωγμένων στη Ρούμελη, στο Μωριά και στα νησιά.
Το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα
Στις αρχές του 20ου αιώνα, εμφανίστηκε το πρώτο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από την Ελλάδα προς τις ΗΠΑ και μόνο στην περίοδο 1890-1917, περίπου 450.000 Έλληνες έφτασαν στις ΗΠΑ. Υπολογίζεται ότι κατά την περίοδο αυτή, περισσότεροι από δέκα τέσσερα εκατομμύρια Ευρωπαίοι πέρασαν στην Αμερική, αναζητώντας βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου και των συνθηκών εργασίας. Εκείνο το μεταναστευτικό ρεύμα ανακόπηκε το 1917, ύστερα από την είσοδο της Αμερικής στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην αρχή, η μετανάστευση από την Ελλάδα είχε προσωρινό χαρακτήρα. Οι άνθρωποι ξενιτεύονταν για λίγα χρόνια και επέστρεφαν στις οικογένειές τους. Αργότερα η μετανάστευση έλαβε μόνιμο χαρακτήρα.
Στο Έλλις Άϊλαντ
Οι περισσότεροι μετανάστες έφευγαν από την Ελλάδα ακτοπλοϊκώς, από τα λιμάνια της Πάτρας, της Καλαμάτας και του Πειραιά. Κάποιοι από τη Νάπολη ή το Παλέρμο της Ιταλίας και μερικοί από την Τεργέστη. Τα πλοία, αποβίβαζαν τους μετανάστες στο νησί Έλλις, στην είσοδο της Νέας Υόρκης. Εκεί γινόταν ιατρικός έλεγχος και έμπαιναν σε ολιγοήμερη καραντίνα, πριν διασκορπιστούν στη μεγάλη αυτή χώρα. Στις βιομηχανικές πόλεις του βορρά, (Νέα Υόρκη, Βοστώνη, Σικάγο), οι μετανάστες εύρισκαν εύκολα δουλειά, χωρίς να δίνουν στόχο για ρατσιστικές αντιδράσεις.
Με βάση τους αμερικανικούς νόμους, οι Αμερικανοί δέχονταν μόνο ανθρώπους που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμοι στη χώρα τους. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του νόμου του 1907, έμπαιναν σοβαροί περιορισμοί: «Αι ακόλουθοι τάξεις αποκλείονται εκ των Ηνωμένων Πολιτειών: οι ηλίθιοι, οι ασθενείς το πνεύμα, επιληπτικοί, φρενοβλαβείς, οι επαίται, οι σωματικώς ελαττωματικοί, οι καταδικασθέντες επί κακουργήματι, οι πολύγαμοι, οι αναρχικοί, γυναίκες ερχόμεναι δι΄ ανηθίκους σκοπούς κ.α.»[ 8].
Κανένας δεν μπορούσε να αποβιβασθεί στη Νέα Υόρκη αν προηγουμένως δεν υφίστατο τη διαδικασία του ελέγχου στο νησάκι Έλλις. Ο έλεγχος ήταν διοικητικός και ιατρικός. Οι γιατροί εξέταζαν κυρίως τα μάτια των μεταναστών για να διαπιστώσουν ότι δεν πάσχουν από τραχώματα, την κατάσταση του δέρματος της κεφαλής, το στόμα κτλ. Σε περίπτωση διάγνωσης ασθένειας ή σωματικής αναπηρίας, ο μετανάστης παραπεμπόταν σε λεπτομερέστερη εξέταση. Αν τελικά αποδεικνυόταν ότι, πράγματι, έχει πρόβλημα υγείας δε γινόταν δεκτός, η δε ατμοπλοϊκή εταιρεία που τον μετέφερε, είχε την υποχρέωση να τον επαναφέρει στην πατρίδα του.
Σε αναζήτηση δουλειάς
Αφού περνούσε τις εξετάσεις του ELLIS o μετανάστης, είτε μεταφερόταν στη Νέα Υόρκη και εγκαταλειπόταν εκεί, είτε κατευθυνόταν στο σιδηροδρομικό σταθμό για να συνεχίσει το ταξίδι του στο εσωτερικό της χώρας. Σε κάθε περίπτωση το πρόβλημα ήταν ένα: η εξεύρεση μιας “προσωρινής” δουλειάς, μέχρι να παρουσιαστεί η “ευκαιρία”.
Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών αποκλειόταν στις πόλεις και αρχικά προσπαθούσε να βρει καταφύγιο σε γνωστούς, συγγενείς και φίλους, που βρισκόταν καιρό εκεί και -λίγο ή πολύ- τους είχαν παρακινήσει σ’αυτήν την περιπέτεια. Οι νέες εκπλήξεις ήταν όμως δυσάρεστες: άλλες φορές οι γνωστοί αδιαφορούσαν τελείως (δεν περίμεναν δα να πάρει “τοις μετρητοίς” ο άλλος τα όσα είχαν γράψει και να “κουβαληθεί”), άλλοτε αδυνατούσαν και αυτοί οι ίδιοι να επιβιώσουν και το πολύ-πολύ να “τρύπωναν” το νεοφερμένο σε κάποια “δουλειά του ποδαριού” και άλλοτε φρόντιζαν -όσοι είχαν κατορθώσει να στήσουν κάποιο μαγαζί ή μικροεπιχείρηση (εστιατόριο, στιλβωτήριο, ανθοπωλείο κ.λπ.)-να τον εκμεταλλευτούν αλύπητα γνωρίζοντας την αδυναμία του να αμυνθεί.
Αν δεν είχε κανείς την “ευτυχία” του γνωστού, επιχειρούσε συνήθως να ακολουθήσει το “επετυχημένο” (όπως του είχαν πει) επάγγελμα του μικρέμπορα (κυρίως του πλανόδιου μανάβη), ο κορεσμός όμως της αγοράς δεν άφηνε μεγάλα περιθώρια κέρδους. Άλλοι πάλι αρκέστηκαν στην εύκολη λύση του ξενοδοχοϋπαλλήλου ή του λατζέρη, που -όπως σημειώνει ο Σ.Κανούτας- “δεν δύναται να υποφέρωσι τον μεμολυσμένον αέρα, την υγρασίαν και τας άλλας κακουχίας”.
Στις συνθήκες αυτές η αγωνία για επιβίωση μετατρεπόταν εύκολα σε πανικό και ο μετανάστης εγκατέλειπε τα όνειρά του για να αποκτήσει μια δουλειά, μια οποιαδήποτε δουλειά, σε οποιοδήποτε σημείο των ΗΠΑ, που τουλάχιστον θα του εξασφάλιζε ένα σταθερό, έστω και μικρό, μεροκάματο, καθώς και στοιχειώδεις συνθήκες ζωής. Την απελπισία και την αμάθειά του εκμεταλλεύτηκαν επιτήδεια διάφοροι τυχοδιώκτες (πράκτορες) που θησαύρισαν γρήγορα σε βάρος του. Γράφει ο Μ.Παπαγιαννάκης στο άρθρο του “Η μετανάστευσις εν Κρήτη” (1971).
“Ο μετανάστης καταφεύγει εις τινα πράκτορα, όστι τω ευρίσκει πράγματι εργασίας και επί αδρά αμοιβή, αλλ’ επί δολίω σκοπώ όπως, μετά τινων ημερών εργασίαν, τον απολύση και διορίση άλλους, τους οποίους κατά τον ίδιο τρόπον μέλλει να εκμεταλλευθή”.
Τα παραπάνω είναι αρκετά για να δώσουν μια μικρή μόνο εικόνα των πρώτων προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι Έλληνες μετανάστες, όταν πατούσαν στο έδαφος των ΗΠΑ. Έτσι είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί χιλιάδες από αυτούς “συμβιβάστηκαν” στο μεροκάματο του εργάτη λατομείων, του εργάτη σιδηροδρομικών γραμμών και του εργάτη εργοστασίου.
Ο μετανάστης που κατευθύνθηκε στα λατομεία, στα ανθρακωρυχεία και στα μεταλλεία (Νεβάδα, Γιούτα, Ουαϊόμιγκ, Κολοράντο, Καλιφόρνια) ήταν αναμφισβήτητα ο πιο άτυχος. Η ζωή του στα κολαστήρια αυτά ήταν ανυπόφορη, η εκμετάλλευση ανεξέλεγκτη, η εργασία εξουθενωτική και οι ελεύθερες ώρες λίγες και ανούσιες. Οι εργάτες ζούσαν στιβαγμένοι σε άθλια παραπήγματα, ο ένας πάνω στον άλλο, υποσιτίζονταν και δεν είχαν ούτε στοιχειώδη περίθαλψη και ασφάλεια.
Η περίοδος της εύκολης εγκατάστασης
Όταν μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έγιναν πιο ελαστικές οι διατάξεις για την εγκατάσταση στις ΗΠΑ προσφύγων και εκτοπισμένων, έφτασαν στις δύο πρώτες δεκαετίες από τον τερματισμό του πολέμου στην Αμερική περίπου 75.000 Έλληνες, ενώ τότε άρχισαν να καταφθάνουν και οι πρώτοι Έλληνες φοιτητές για να σπουδάσουν στα αμερικανικά πανεπιστήμια.
Την περίοδο από το 1966 έως το 1979, όταν οι μεταναστευτικοί νόμοι επέτρεπαν την εύκολη εγκατάσταση στις ΗΠΑ στους συγγενείς των μεταναστών, περίπου 160.000 Έλληνες προστέθηκαν στην Ελληνοαμερικανική ομογένεια. Από τότε, η μετανάστευση από την Ελλάδα προς την Αμερική μειώθηκε σημαντικά, καθώς μόνο 40.000 Έλληνες κατέφθασαν στις ΗΠΑ τις δεκαετίες 1980 και 1990, ενώ έκτοτε κατ΄ έτος δεν ξεπερνούν τους 1.500 οι Έλληνες που εγκαθίστανται στην Αμερική, ενώ αντίθετα είναι πολύ μεγαλύτερος ο αριθμός όσων ομογενών μας επαναπατρίζονται.
Τα πρώτα χρόνια, οι Έλληνες μετανάστες στις ΗΠΑ εργάζονταν άλλοι μεν ως εργάτες στους σιδηροδρόμους και στα μεταλλεία στις Δυτικές Πολιτείες, άλλοι ω υφαντουργοί και υποδηματοποιοί στις περιοχές της Νέας Αγγλίας και άλλοι ως λαντζέρηδες, πιατάδες ή μικροπωλητές στη Νέα Υόρκη και στο Σικάγο.
Από το 1910 όμως και μετά, αρκετοί Έλληνες είχαν αρχίσει να γίνονται ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων, κυρίως ζαχαροπλαστείων, ανθοπωλείων, μανάβικων, εστιατορίων κ.α.
Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Έλληνες στις ΗΠΑ σημειώνουν μία σημαντική οικονομική, πολιτική και πολιτιστική άνοδο, διακρίνονται στην πολιτική, στις επιστήμες και στις τέχνες. Ο Μιχάλης Δουκάκης, γίνεται ο πρώτος άνθρωπος νοτιοευρωπαϊκής καταγωγής που κατάφερε να λάβει το χρίσμα του υποψηφίου προέδρου ενός από τα δύο μεγαλύτερα κόμματα των ΗΠΑ, του Δημοκρατικού Κόμματος. Μερικοί ελληνοαμερικανοί, όπως ο Πωλ Σαρμπάνης από το Μέριλαντ, ο Πωλ Τσόγκας από τη Μασαχουσέτη, η Ολυμπία Σνόου από το Μέϊν, πέτυχαν να εκλεγούν στην αμερικανική γερουσία. Πολλοί είναι οι ελληνοαμερικανοί βουλευτές, ενώ ο γιός μεταναστών από την Ήπειρο, Τζωρτζ Τένετ, τοποθετήθηκε ως αρχηγός της CIA.
Η προσφορά της Ελληνικής Ομογένειας στις ΗΠΑ στο οικογενειακό επίπεδο (προίκισαν αμέτρητες αδελφές), έχει καταγραφεί στα ανεπανάληπτα διηγήματα του Παπαδιαμάντη «Η σταχομαζώχτρα» και ο «Αμερικάνος». Στους εράνους, που τότε ήταν στην ημερήσια διάταξη, πρώτα-πρώτα απευθύνονταν στους «Αμερικάνους». Ενώ η βοήθεια προς την μητέρα-πατρίδα σε πολλούς άλλους τομείς, ήταν τεράστια. Έφτιαξαν νοσοκομεία (από το ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης μέχρι το νοσοκομείο Κρεστένων και το αγροτικό ιατρείο Γκρέκα Ολυμπίας από το Μανώλη Φιλοκτήτη). Έστειλαν ασθενοφόρα. Επισκεύασαν εκκλησίες και κοινοτικές βρύσες. Έστησαν προτομές και κενοτάφια ηρώων. Στην Αμαλιάδα από τη διαθήκη του Παπαχριστόπουλου ιδρύθηκε η βιβλιοθήκη της πόλης. Στην ορεινή Πελοπόννησο δεν υπάρχει χωριό χωρίς κάποιο κοινωφελές έργο από δωρεές ομογενών
πηγή ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
