Αντιμέτωπο με μια σειρά από ενδογενείς παράγοντες που επιμένουν να διατηρούν χαμηλά τον πήχη και τις υπεραξίες του προϊόντος, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια το ελληνικό ελαιόλαδο, εξέλιξη η οποία διευκολύνεται και από τις ιδιόμορφες συνθήκες της διεθνούς αγοράς.
Έτσι, σε μια εποχή που ο έλεγχος της διεθνούς αγοράς αλλάζει χέρια, με τους Ισπανούς να παίρνουν την πρωτοκαθεδρία από τους Ιταλούς και την ελιά πυκνής φύτευσης να αλλάζει τους συσχετισμούς, στην Ελλάδα ένα πλέγμα μεγάλων κυρίως εταιρειών επιμένει να κρατά καθηλωμένη την αγορά στις δομές του παρελθόντος.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας παραγωγής extra παρθένου «φεύγει» φθηνό και σε βυτία για την Ιταλία, ενώ με τις ίδιες περίπου τιμές αγοράζουν από τους παραγωγούς και οι δύο «μεγάλοι παίχτες» της εγχώριας αγοράς που έχουν συνδέσει το όνομά τους με τη μεταποίηση του προϊόντος. Αντίθετα, οι συνεταιριστικές οργανώσεις, που τις τελευταίες δύο δεκαετίες είχαν κάνει κάποια δειλά βήματα, οδεύουν από το κακό στο χειρότερο, ενώ τεράστιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και οι μικρότερες ιδιωτικές επιχειρήσεις που προσπάθησαν να οικοδομήσουν μια νέα εικόνα για το γνήσιο ελληνικό ελαιόλαδο, αξιοποιώντας τα μέσα της τεχνολογίας και του marketing.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τον τελευταίο καιρό και με αφορμή τις συνθήκες οικονομικής κρίσης που ταλανίζουν τη χώρα, οι «καθοδηγητές» της αγοράς προσπάθησαν να «σπάσουν» στη γέννησή τους τα ιδιότυπα δίκτυα που πήγαν να δημιουργηθούν για την απευθείας διάθεση συσκευασμένου και επώνυμου προϊόντος από τις οργανώσεις και τις μικρές εμβέλειας επιχειρήσεις στα αστικά κέντρα. Δεν είναι τυχαίο ότι την ίδια στιγμή που «άνοιγαν» κάποιοι δίοδοι επικοινωνίας των «παραγωγών» με τα καταναλωτικά κινήματα, στα ράφια των μεγάλων αλυσίδων έκαναν την εμφάνισή τους πρωτόγνωρες προσφορές που έφερναν, προς στιγμήν βέβαια, τα γνωστά σήματα σε τιμές «χάρισμα».
Την ίδια λογική θέλησε μάλλον να εξυπηρετήσει και η δωρεάν διανομή ελαιολάδου σε πολύτεκνους και απόρους που αποφασίστηκε ξαφνικά και διαπνέεται από τις συνήθεις φωτογραφικές διατάξεις των διαγωνισμών που καταλήγουν σε έναν φορέα και σε λίγους φίλους του.
Αντι-κίνημα μεγάλωνΤο «κίνημα» του ελαιολάδου φόβισε τις πολυεθνικές
Βγήκαν στην αντεπίθεση με γενναίες εκπτώσεις στο ράφι και διανομή ελαιολάδου σε απόρους, με ευρωπαϊκά λεφτά
Για πρώτη χρονιά, οι καταναλωτές στη χώρα μας, μέσα από οργανωμένα κινήματα, αποφάσισαν να προμηθευθούν αγροτικά προϊόντα απευθείας από τους παραγωγούς, επιχειρώντας έτσι να αποφύγουν τους μεσάζοντες και τις υψηλές τιμές στα ράφια των σούπερ-μάρκετ.
Όλα αυτά τα χρόνια, η είσοδος των μικρών παραγωγών στο ράφι είχε καταστεί απαγορευτική από τις μεγάλες εταιρείες τροφίμων, που δεν έχαναν ευκαιρία να τους βάζουν φραγμούς εισόδου στις αγορές, όπως καταγγέλουν οι ίδιοι.
Απέναντι στην κατάσταση αυτή, ο καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Χρήστος Καμενίδης, μαζί με τους φοιτητές του, ξεκίνησε το πρώτο κίνημα διανομής προϊόντων από τους παραγωγούς κατευθείαν στους καταναλωτές με «όχημα» την πατάτα Νευροκοπίου. Το θέμα πήρε διαστάσεις και άρχισαν να οργανώνονται τέτοια κινήματα σε όλη τη χώρα από δήμους, συλλόγους πολυτέκνων, ομάδες ενεργών πολιτών κ.λπ.
Έτσι, άρχισαν να πουλιούνται απευθείας στους καταναλωτές προϊόντα ποιότητας, όπως πατάτες, ρύζι, ελαιόλαδο, μέλι, αλεύρι κ.ά., σε πρωτοφανείς χαμηλές τιμές για τη χώρα μας.
Ενδεικτικό είναι ότι το κίνημα στο ελαιόλαδο οδήγησε τις δύο μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες της αγοράς στην Ελλάδα, Μινέρβα με το «Χωριό» και Ελαΐς με το προϊόν «Άλτις», καθώς και κάποιες άλλες εταιρείες που είδαν τις πωλήσεις τους να μειώνονται, να ρίξουν τις τιμές. Επιπρόσθετα, προχώρησαν σε μεγάλες εκπτώσεις στα προϊόντα τους, πολλές φορές μάλιστα κάτω του κόστους, προκειμένου να επαναπροσεγγίσουν και να αναθερμάνουν τη σχέση τους με τον Έλληνα καταναλωτή. Εξάλλου, αυτό που κατέδειξε και το κίνημα όχι μόνο στο λάδι, την πατάτα κ.λπ., είναι ότι ο καταναλωτής πέραν από την καλύτερη τιμή που εξασφάλιζε, ήθελε να στείλει το μήνυμα εμπιστοσύνης στον παραγωγό που «τόσα χρόνια έρχεται αντιμέτωπος με φαινόμενα αισχροκέρδειας από τις πρακτικές των πολυεθνικών στα σούπερ μάρκετ», όπως δηλώνουν εκπρόσωποι των καταναλωτών.
Ωστόσο, στην παραπάνω προσπάθεια «αναχαίτισης» του κινήματος οι μεγάλες εταιρείες φαίνεται να βρήκαν… άτυπο συμπαραστάτη το ελληνικό κράτος και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αξιοποιώντας το πρόγραμμα επισιτιστικής βοήθειας στους απόρους.
Συγκεκριμένα, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων προκήρυξε διεθνή ανοικτό διαγωνισμό για την ανάδειξη φορέα που θα διακινήσει προϊόντα δωρεάν σε άπορους έναντι ενός μεγάλου οικονομικού ανταλλάγματος συγκεκριμένα για το ρύζι 4,5 εκατ. ευρώ, για το ελαιόλαδο 4,5 εκατ. ευρώ, για τα ζυμαρικά 2,16 εκατ. ευρώ, για το τυρί ΠΟΠ 5,46 εκατ. ευρώ.
Το Πρόγραμμα της δωρεάν διανομής τροφίμων σε απόρους εφαρμόζεται στην Ε.Ε. από το 1987, ενώ στην Ελλάδα εφαρμόζεται από το ΥΠΑΑΤ και τον ΟΠΕΚΕΠΕ από τα τέλη της δεκαετίας του ‘90 και περιλαμβάνει βασικά για τις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων τρόφιμα. Τα κράτη-μέλη που επιθυμούν να συμμετάσχουν, κοινοποιούν κάθε χρόνο την πρόθεσή τους στην Επιτροπή σύμφωνα με τις διαπιστωθείσες ανάγκες τους.
Στο πρόγραμμα μπορούν να συμμετάσχουν και οι ομάδες καταναλωτών, στους οποίους φέτος και για πρώτη φορά πούλησαν οι παραγωγοί απ’ ευθείας τα προϊόντα τους σε χαμηλές τιμές.
Τελευταία, στο πρόγραμμα δωρεάν διανομής τροφίμων σε απόρους, μετά από αρκετά χρόνια, εντάσσεται και το ελαιόλαδο. Εκ πρώτης όψεως η παραπάνω απόφαση για το ελαιόλαδο φαίνεται πολύ καλή μιας και το ελαιόλαδο στην χώρα μας αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα διάθεσης που σχετίζονται κυρίως με τα υψηλά απόθεματα και τις χαμηλές τιμές παραγωγού. Ωστόσο, όπως υποστηρίζουν παράγοντες της αγοράς, η υπ’ αριθμ. 369/52001 διακήρυξη από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για τον διεθνή διαγωνισμό, ανοίγει το δρόμο μόνο για 2-3 μεγάλες εταιρείες που διαθέτουν τις απαιτούμενες εγγυητικές, αποκλείοντας ουσιαστικά τη συμμετοχή μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων και των παραγωγών.
Έξω απ’ την αγορά
Πρακτικές αποκλεισµού εφαρµόζουν πολλά σούπερ-µάρκετ σε συνεργασία µε πολυεθνικές εναντίον µικρών και µεσαίων παραγωγών. Σύµφωνα µε τις καταγγελίες:
«Το σούπερ-µάρκετ δεν θέλει να κερδίσει από τον µεγάλο τζίρο Θέλει λίγη δουλειά µε µεγάλα κέρδη», υποστηρίζουν και δίνουν ένα παράδειγµα: Προτιµά να πουλήσει 10 τόνους πορτοκάλια µε 1,10 ευρώ/ κιλό παρά 32 τόνους µε 0,35 ευρώ/κιλό ανεξάρτητα από το αν έχει το ίδιο κέρδος.
«Για να πουλήσεις το προϊόν σου, έχουν ανεπίσηµο τιµοκατάλογο ενοικίασης ραφιού ανά εκατοστό: 100 ευρώ/ εκατοστό αν θέλεις να είναι τοποθετηµένο στο ύψος των µατιών της νοικοκυράς, 80 ευρώ αν θέλεις να είναι στο ύψος της κοιλιάς της νοικοκυράς κ.ο.κ.», πρακτική που ο µικρός παραγωγός δεν έχει τη δυνατότητα να υιοθετήσει.
«Οι πολυεθνικές και τα σούπερ-µάρκετ διακανονίζουν τις πληρωµές των προϊόντων σε 8µηνες, 12µηνες και 18µηνες επιταγές, ενώ τα τελευταία χρόνια είδαµε και τις… µεταθανάτιες πληρωµές των 24 µηνών», σχολιάζουν και προσθέτουν: «Στην τακτική αυτή βοηθά και το τραπεζικό σύστηµα, που χρηµατοδοτεί µόνο τους… µεγάλους».
Η δωρεάν παροχή στο σούπερ-µάρκετ άλλων προϊόντων της ίδιας εταιρείας, είναι άλλο ένα παράδειγµα: «Εταιρεία που πουλά για παράδειγµα ελαιόλαδο και έχει στην κατοχή της άλλους 1.000 κωδικούς προϊόντα, δίνει δωρεάν στο σούπερ-µάρκετ µια ποσότητα από άλλο προϊόν (π.χ. απορρυπαντικό για τα ρούχα), προκειµένου να πείσει το σούπερ-µάρκετ να πουλήσει το δικό της ελαιόλαδο στην τιµή που αυτή επιθυµεί.
«Τα µεγάλα σούπερ-µάρκετ ζητούν πολλές φορές την πρώτη τοποθέτηση προϊόντος στο ράφι δωρεάν. Φανταστείτε µια µικρή επιχείρηση να διαθέσει την πρώτη ποσότητα σε µια αλυσίδα 150 µαγαζιών δωρεάν!», επισηµαίνουν.
Φωτογραφικός ο διαγωνισμός
Οι όροι που θέτει ο διαγωνισμός, όπως υποστηρίζουν εκπρόσωποι του κινήματος των παραγωγών, βάζουν φραγμό στη συμμετοχή μικρών παραγωγών, δίνοντας προβάδισμα κυρίως σε εταιρείες που διαθέτουν μεγάλη οικονομική επιφάνεια.
Αναφορικά με το ελαιόλαδο μπορεί να παρατηρήσει κανείς στην διακήρυξη τα εξής:
1. Απαραίτητη προϋπόθεση συμμετοχής στον διαγωνισμό είναι η κατάθεση εγγυητικής επιστολής ύψους 225.000 ευρώ. Οι μικρές επιχειρήσεις, όμως, είναι αποκλεισμένες εντελώς από το τραπεζικό σύστημα.
2. Στην περίπτωση που κάποιος προκριθεί στον διαγωνισμό, για να υπογράψει σύμβαση με τον ΟΠΕΚΕΠΕ, θα πρέπει να καταθέσει εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης ύψους 4.950.000 ευρώ. Το ποσό είναι τεράστιο και ακόμη και πολύ μεγάλες επιχειρήσεις δεν έχουν την δυνατότητα έκδοσης εγγυητικής επιστολής αυτού του ύψους.
Προτείνεται η κατάργηση της εγγύησης μέσω εγγυητικών επιστολών και το ΕΤΕΑΝ να εγγυηθεί για κάποιες μικρές επιχειρήσεις.
3. Προκειμένου να συμμετάσχει κάποιος στον διαγωνισμό θα πρέπει αθροιστικά ο κύκλος εργασιών του για τα τελευταία τρία έτη να ξεπερνάει το 150% του προϋπολογισμού του έργου. Δηλαδή για το ελαιόλαδο να ξεπερνά τα 6,75 εκατ. ευρώ.
4. Η συνολική δαπάνη αφορά μόνο ένα φορέα, δηλαδή αν κάποιος τυποποιητής ελαιολάδου έχει 50 τόνους δεν μπορεί να καταθέσει προσφορά γιατί δεν έχει την υπόλοιπη ποσότητα. Προτείνεται η διάσπαση του συνολικού ποσού σε άλλα μικρότερα, έτσι ώστε να μπορούν να κατατίθενται προσφορές και από μικρές επιχειρήσεις, ει δυνατόν ανά γεωγραφικό διαμέρισμα.
5. Στη διακήρυξη προβλέπεται η κατάθεση προσφοράς από οποιονδήποτε, ανεξάρτητα αν έχει σχέση ο ίδιος με το προϊόν, δηλαδή μια μεγάλη δικηγορική εταιρεία, αν πληρεί τα οικονομικά κριτήρια μπορεί να καταθέσει προσφορά αφού κοινοποιήσει σε ποιες εγκαταστάσεις θα παρασκευαστεί το προϊόν, ή κάποιος που έχει εργοστάσιο ελαιολάδου μπορεί και καταθέτει προσφορές για τυρί, για μακαρόνια κ.λπ.
Προτείνεται ως απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορεί κάποιος να καταθέτει προσφορά για ένα προϊόν π.χ. τυρί, να έχει ο ίδιος τις ανάλογες εγκαταστάσεις, δηλαδή τυροκομείο.
6. Στη διακήρυξη δεν γίνεται καμιά αναφορά για το ελληνικό ελαιόλαδο, δηλαδή επιτρέπει στις εταιρείες που καταθέτουν την προσφορά, να προμηθευθούν ελαιόλαδο από όπου αυτές επιθυμούν, με μόνο κριτήριο φυσικά το κόστος.
Σχέδιο σωτηρίας για το ελαιόλαδοΑυστηρότεροι έλεγχοι, συγκέντρωση της παραγωγής και νέες κατηγορίες
Σχέδιο για «δίχτυ προστασίας» του τομέα του ελαιολάδου, απέναντι στις κρίσεις και στη συνεχή πτώση των τιμών επεξεργάζεται η Κομισιόν. Το σχέδιο, που φέρει την σφραγίδα του Επιτρόπου Γεωργίας της Ε.Ε, Ντάσιαν Τσιόλος, φιλοδοξεί να αλλάξει το τοπίο της ελαιοκομίας, ενώ ανάμεσα στα μέτρα που προτείνονται περιλαμβάνεται: νέα κατηγοριοποίηση του προϊόντος, αυστηρότεροι έλεγχοι, οικονομικά κίνητρα για συγκέντρωση της προσφοράς, αλλά και ενίσχυση του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου.
Ο Επίτροπος Γεωργίας έχει ήδη παρουσιάσει το σχέδιο δράσης στους υπουργούς των ελαιοπαραγωγικών χωρών, οι οποίες τώρα καλούνται να καταθέσουν τις προτάσεις τους, ώστε το κείμενο να λάβει την τελική του μορφή μέχρι τα τέλη Ιουλίου.
Εξάλλου, εδώ και καιρό οι ελαιοκαλλιεργητές βλέπουν το εισόδημά τους να διολισθαίνει ολοένα και χαμηλότερα. Έτσι, μετά από δυναμικές κινητοποιήσεις κυρίως των Ισπανών, η Κομισιόν αποφάσισε επιτέλους να κινητοποιηθεί σε μια σεζόν με υψηλά αποθέματα. Οι υπάρχοντες μηχανισμοί δεν μπόρεσαν να στηρίξουν τις τιμές. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα στους τελευταίους 7 μήνες, τρεις φορές έχει ενεργοποιηθεί η ιδιωτική αποθεματοποίηση, χωρίς όμως να επηρεάσει τις τιμές.
Σύμφωνα με τον κ. Τσιόλος, το νέο σχέδιο δράσης θα προσφέρει την απαραίτητη ενίσχυση σε έναν κλάδο που αντιμετωπίζει διαρθρωτικά προβλήματα στην διάθεση του προϊόντος του, τη στιγμή που η κατανάλωση εντός και εκτός Ευρώπης έχει μεγάλα περιθώρια αύξησης.
Το σχέδιο δράσης χωρίζεται σε έξι κεφάλαια: έλεγχος ποιότητας, αναδιάρθρωση του κλάδου, η α-λυσίδα προστιθέμενης αξίας, προώθηση, το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου και ο ανταγωνισμός με τις Τρίτες χώρες. Μέχρι στιγμής το σχέδιο έχει γίνει δεκτό θετικά, αν και στην Ισπανία ορισμένοι παράγοντες του κλάδου καταγγέλλουν την έλλειψη συγκεκριμένων μέτρων για την άμεση στήριξη του κλάδου.
Ανάμεσα στα μέτρα που έχουν προταθεί, είναι αλλαγές στο σύστημα της κατηγοριοποίησησης, ώστε να «εκφράζονται καλύτερα τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των διαφόρων ελαιολάδων», όπως είπε ο κ. Τσιόλος. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Olive Oil Times, στο σχέδιο δράσης αναφέρεται ακόμα η ανάγκη για καταπολέμηση της απόσμησης, δηλαδή των μεθόδων που χρησιμοποιούνται ώστε κατώτερης ποιότητας ελαιόλαδα να πωλούνται ως εξαιρετικά παρθένα.
Τεχνικά εμπόδια Ακόμη γίνεται αναφορά στο όλο και πιο ανταγωνιστικό κλίμα της διεθνούς αγοράς, αφού χώρες όπως η Αυστραλία και οι ΗΠΑ, που ως σήμερα εισήγαγαν το ελαιόλαδο που καταναλώνουν, αυξάνουν την παραγωγή τους και χρησιμοποιούν μεθόδους ελέγχου «αμφισβητήσιμης αποτελεσματικότητας» και μη αναγνωρισμένες από τον Codex Alimentarius, θέτοντας εμπόδια στις ευρωπαϊκές εισαγωγές.
Οι εμπειρογνώμονες επιμένουν ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να αντιταχθεί σε οποιαδήποτε παρέκκλιση από τον Codex Alimentarius, καθώς και σε κάθε τεχνικό εμπόδιο που τίθεται στο διεθνές εμπόριο. Όπως αναφέρει το έγγραφο, ορισμένοι παράγοντες της ευρωπαϊκής ελαιοκομίας ζητάνε από την Κομισιόν να γίνουν πιο αυστηρές οι παράμετροι ποιότητας και να βελτιωθούν οι μέθοδοι ελέγχου , όμως αυτό το θέμα θα πρέπει να αναλυθεί περισσότερο ώστε να υποβληθεί στο Διεθνή Οργανισμό Ελαιολάδου (ΔΟΕ) μια πειστική πρόταση για την αναθεώρηση των προδιαγραφών εμπορίας. Όσον αφορά τη χρήση ημερομηνίας λήξεως, η έκθεση των ειδικών αναφέρει ότι το ζήτημα αυτό χρήζει διερεύνησης και θα πρέπει να προηγηθεί μια τεχνική μελέτη για τις χημικές και μηχανικές αλλοιώσεις του ελαιολάδου.
Ο Διεθνής Οργανισμός ΕλαιολάδουΙδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προτάσεις για τον ΔΟΕ. Η συμφωνία για τη λειτουργία του οργανισμού, που τέθηκε σε ισχύ το 2005, εκπνέει το 2014. Προτείνεται η επόμενη συμφωνία να διευρύνει το αντικείμενο του οργανισμού ώστε εκτός από τις ελαιοπαραγωγούς χώρες να καλύπτει και τις καταναλώτριες χώρες, έτσι ώστε να «ενισχυθεί η ηγετική θέση του οργανισμού».
«Για την Ε.Ε., οι προδιαγραφές του ΔΟΕ αποτελούν το σημείο αναφοράς για το διεθνές εμπόριο. Είναι προτιμότερο να στηρίξουμε τον οργανισμό και να ενθαρρύνουμε τη βελτίωση της ποιότητας εντός αυτού του φόρουμ», καταλήγουν οι ειδικοί. Ένα άλλο μέτρο που έχει τεθεί στο τραπέζι, είναι να επιτραπεί στις ομάδες παραγωγών να αποσύρουν από την αγορά μια συγκεκριμένη κατηγορία ελαιολάδου (όταν οι τιμές των ελαιολάδων ανώτερης ποιότητας είναι χαμηλές. Παρά τα τεράστια προβλήματα, οι Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες είναι αισιόδοξοι για το μέλλον του ελαιολάδου, καθώς πρόκειται για ένα προϊόν υγιεινό, που μπορεί εύκολα να αυξήσει τις πωλήσεις του. Αξίζει να σημειωθεί ότι απορρίπτουν την εφαρμογή ενός σχεδίου μείωσης της παραγωγικής βάσης, όπως έγινε στο κρασί τη ζάχαρη και τον καπνό, καθώς κρίθηκε μη αναποτελεσματικό, αφού συνήθως οι λιγότερο επικερδείς ελαιώνες είναι και οι μεγαλύτεροι σε έκταση.
Πιο υψηλές προδιαγραφές ποιότηταςΗ ομάδα των Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων ζητάει να προταθούν στον ΔΟΕ οι εξής αλλαγές:
● Μείωση της επιτρεπόμενης περιεκτικότητας σε στιγμασταδιένιο, ώστε να διευκολυνθεί ο εντοπισμός των προσμίξεων με άλλα φυτικά έλαια
● Μείωση του επιτρεπόμενου ορίου αλκυλικών εστέρων, ώστε να αποκλειστούν περισσότερα αποσμωμένα έλαια.
● Οριστική έγκριση μιας «ολοκληρωμένης μεθόδου» για τον εντοπισμό εξωγενών ελαίων στα ελαιόλαδα
● Υιοθέτηση μιας μεθόδου για τον καθορισμό της ποσότητας διγλυκερίδιων και τριγλυκερί-διων στα ελαιόλαδα, την καταπολέμηση της νοθείας και την εκτίμηση της φρεσκότητας του προϊόντος.
Ανάμεσα στις αλλαγές που έχουν προταθεί είναι και η διενέργεια συχνότερων ελέγχων καθώς και η επιβολή κυρώσεων, η αναφορά εκ μέρους των κρατών μελών όλων των παραβάσεων που εντοπίζουν και των κυρώσεων που επιβάλλουν, και η ενθάρρυνση της χρήσης φιαλών που δεν αναπληρώνονται στα εστιατόρια
το κείμενο επιμελήθηκε ο Αλεξανδρής Πέτρος
