Πού κάνει λάθος το σχέδιο «Αθηνά»

«Παρακαλώ να σηκώσουν το χέρι τους όσοι δεν θα δώσουν εξετάσεις στο πανεπιστήμιο και θα συνεχίσουν τη δουλειά των γονιών τους…». «Δεν σηκώνεται κανένα χέρι;». «Ξέρετε ότι εάν μπείτε όλοι στα πανεπιστήμια, οι μισοί θα βρεθείτε με ένα χαρτί στα χέρια σας χωρίς αξία και άνεργοι, αλλά κυρίως ανήμποροι να κάνετε τη δουλειά του πατέρα σας, διότι ο Αλβανός θα κτίζει, ο Βούλγαρος θα σπέρνει και ο Αφγανός θα βλέπει (βόσκει) τα πρόβατα και τις αίγες;». «Επίσης ξέρετε, παιδιά μου, ότι και όσοι βρείτε δουλειά, θα παίρνετε δυστυχώς 600 ευρώ μισθό και εάν γίνετε διακεκριμένοι επιστήμονες, δεν θα ζήσετε τελικά σ’ αυτή την “ευλογημένη” χώρα;.» Απάντηση δεν δόθηκε, επικράτησε απόλυτη σιγή και 60 ζευγάρια παιδικά μάτια, ζωγραφισμένα στα εφηβικά πρόσωπα ενός κράματος μαθητών ενός αστικού σχολείου της Σητείας και του ορεινού σχολείου του χωριού του Χανδρά, με κοιτούν έκπληκτα. Οι μαθητές, σκέφτηκα, είναι φυσικό να μη γνωρίζουν, η Πολιτεία άραγε γνωρίζει; Υπάρχουν κάποιοι υπεύθυνοι, σε επίπεδο κυβερνώντων αλλά και ακαδημαϊκών, που μέσα σε αυτή τη βίαιη κοινωνικο-οικονομική μετάλλαξη έχουν σχεδιάσει τη «γεωγραφία της εργασίας» αυτής της χώρας, με γνώμονα τα υπαρκτά δεδομένα και τις δυνατότητές της στο εθνικό αλλά και στο διεθνές περιβάλλον; Είμαι 25 χρόνια καθηγητής της Ιατρικής στο πανεπιστήμιο και για επτά χρόνια πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Γνωρίζω πολύ καλά τα συν και τα πλην της ανώτατης εκπαίδευσής μας. Εχω επισκεφθεί εξάλλου βήμα βήμα όλα τα σχολειά της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της κρητικής υπαίθρου και των νήσων, για να αντιληφθώ την ποιότητα, τα κενά και το ζητούμενο μιας εκπαίδευσης, που στη βάση της έχει αστικοκεντρικό χαρακτήρα. Με τον πρέποντα σεβασμό στους σχεδιαστές του σχεδίου «Αθηνά», οφείλω να καταθέσω ότι το πρόγραμμα αυτό, ενώ στα λόγια δίνει μια αισιόδοξη προοπτική, έχει βασικές αδυναμίες και έχει περισσότερο πολιτικο-οικονομικό και καθηγητικο-κεντρικό σχεδιασμό και ελάχιστη σχέση με τις παραγωγικές δυνατότητες και προοπτικές αυτής της χώρας. Το πανεπιστήμιο της επόμενης ημέρας, της Ελλάδας του αύριο, πρέπει να είναι «διαφορετικό» και «ειδικό» για τη χώρα μας. Η Ελλάδα ποτέ δεν παρήγαγε και δεν χρειάζεται να παραγάγει Fiat, Renault, Airbus ή όποιο άλλο προϊόν μαζικής κατανάλωσης, με τα οποία είναι πλημμυρισμένη η παγκόσμια αγορά και είναι κινεζικής ή ινδικής προέλευσης. Εχει όμως μια τεράστια και ανεξάντλητη δύναμη, τον τουρισμό στη γη του ήλιου, του πολιτισμού και της λεβεντιάς. Μια μεγάλη λαϊκή παράδοση που έχει συνταχθεί από τεχνίτες, μαστόρους, υφάντριες, λαϊκούς οργανοπαίκτες και μικροαγίους του καθημερινού μόχθου. Ο πρωτογενής τομέας παράγει προϊόντα μοναδικής αξίας και παγκόσμιας αναγνώρισης. Ολες αυτές τις αξίες και τα προϊόντα δεν μπορεί να τα ανταγωνιστεί καμιά βαριά βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας του Βορρά ή της Δύσης… όπως ίσως και το προσφάτως ανακαλυφθέν ενεργειακό δυναμικό μας. Και επειδή η επίπλαστη ευημερία μπορεί να προέρχεται από τα πλούτη αλλά η πραγματική «κοινωνική ευτυχία», από το αίσθημα της ασφάλειας και την πνευματική μας καλλιέργεια, διερωτώμαι ποιοι από εμάς θα απεκδυθούμε τον ελεφάντινο μανδύα των πανεπιστημιακών και των εξειδικευμένων «ανήμπορων» και ποιοι θα περιθάλψουμε αυτές τις αξίες και γνώσεις που θα δώσουν τις κατευθύνσεις στα έκπληκτα μάτια των μαθητών του Χανδρά, στην κορυφή των λασιθιώτικων βουνών, εκεί όπου γεννήθηκε ο Δίας, την κόρη του οποίου δανείσαμε στον κόσμο και τώρα «μας εκδικείται για τον ξενιτεμό»; Ποιοι από τους σχεδιαστές του σχεδίου «Αθηνά» θα τους πουν ότι δεν χρειαζόμαστε, για παράδειγμα, περισσότερους γιατρούς, διότι μας περισσεύουν; Ποιος θα τολμήσει να κλείσει τις μισές ιατρικές σχολές και μάλιστα κάποιες από μεγάλα πανεπιστήμια, εάν βασιστεί στην αριστεία, κάτι που έκανε η Ελβετία τη δεκαετία του ’70; Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο «Βήμα» ο υπουργός Παιδείας, αναφερόμενος στη μείωση των εισακτέων στα ΤΕΙ, ανέφερε σχεδόν απολογητικά ότι η ελάττωσή τους γενικά δεν θα ξεπεράσει το 4%, χρυσώνοντας ίσως το χάπι με την αύξηση των εισακτέων στα ΑΕΙ. Στην πραγματικότητα ελάχιστα θα αλλάξουν, δεδομένου ότι τα συγχωνευόμενα ή καταργούμενα τμήματα υπολειτουργούσαν και καμιά ουσιαστική μείωση του όγκου και όχι του κόστους ανώτατης παιδείας δεν θα γίνει, δεδομένου ότι αυτή θα έπρεπε να φτάσει τουλάχιστον το 25%-30%, συγκρίνοντάς τα με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκών χωρών. Η αύξηση των εισακτέων στα ΑΕΙ και η ελάττωσή τους στα ΤΕΙ ίσως αποδειχθεί άλλο ένα μοιραίο λάθος. Η χώρα δεν χρειάζεται υπερ-επιστήμονες, μόνο και μόνο για να επιβεβαιώνεται η αναγκαιότητα της ύπαρξης και λειτουργίας των Ιδρυμάτων, αλλά περισσότερους «μορφωμένους» πολίτες και ειδικευμένους τεχνίτες, αγρότες, νέους εκπαιδευμένους για τις πραγματικές ανάγκες και τις αντικειμενικές δυνατότητές μας στους τομείς της οικονομίας. Μιας ίσως ενδογενούς, αυτόνομης οικονομίας μικρής κλίμακας αλλά μεγάλης αγοραστικής αξίας. Είναι πρωταρχικό να προσδιορίσουμε σε βάθος δεκαπενταετίας ποιος θα είναι ο εργασιακός χάρτης της χώρας μας, βασισμένος στις πραγματικές δυνατότητές της, για να μπορέσουμε να πούμε σε αυτά τα παιδιά τι πρέπει να μάθουν, πώς να εκπαιδευθούν, πού να κατευθυνθούν, τι θα πρέπει πραγματικά να ξέρουν, για να ζήσουν σε ένα ασφαλές κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον, στην Ελλάδα της επόμενης ημέρας.