Αλλαγές με 22 τουλάχιστον ρυθμίσεις στο ασφαλιστικό σύστημα μπαίνουν σε ισχύ από την 1/1/2014 ,όπου θα επηρεάσουν συντάξεις, όρια ηλικίας, επιδόματα ανεργίας, εφάπαξ, ασφαλιστικές κρατήσεις αλλά και τους μισθούς 3 εκατ. εργαζομένων φέρνει η εφαρμογή ψηφισμένων διατάξεων , αλλά και μια σειρά νέων παρεμβάσεων που δρομολογούνται για τη βιωσιμότητα των Ταμείων προκειμένου να καλυφθούν τα υψηλά ελλείμματα που αποτυπώνονται στους προϋπολογισμούς τους για την επόμενη χρονιά.
Οι νομοθετημένες ρυθμίσεις για το ασφαλιστικό που μπαίνουν σε ισχύ από το 2014 σε περίπου δύο μήνες δηλαδή σύμφωνα με τον Τύπο της Κυριακής είναι:
1. Αύξηση των ορίων ηλικίας για μειωμένη σύνταξη γυναικών από το ΙΚΑ και για σύνταξη με βαρέα ένσημα για άνδρες και γυναίκες. Πρόκειται για δύο από τις μεταβατικές διατάξεις του ασφαλιστικού που αλλάζουν τους όρους συνταξιοδότησης για μια μεγάλη κατηγορία ασφαλισμένων. Ετσι από την 1/1/2014 οι γυναίκες που είναι ασφαλισμένες στο ΙΚΑ (με πρώτη έναρξη της ασφάλισης τους πριν από το 1993) συνταξιοδοτούνται με κατοχύρωση δικαιώματος τις 10.000 ημέρες και με όριο ηλικίας το 60ό έτος και 6 μήνες από το 60ό που είναι φέτος το όριο ηλικίας για όσες έχουν κατοχυρώσει δικαίωμα εξόδου με μειωμένη σύνταξη και με συμπληρωμένες τις 10.000 ημέρες ασφάλισης.
Στο χρόνο κατοχύρωσης υπάρχει παγίδα καθώς οι γυναίκες θα πρέπει αφενός να έχουν συμπληρώσει τις 10.000 ημέρες ασφάλισης, αλλά κατά το χρόνο της συνταξιοδότησής τους θα πρέπει να έχουν συνολικά 12.000 ημέρες ασφάλισης! Διαφορετικά θα υποχρεωθούν είτε να αναγνωρίσουν το διάστημα από τις 10.000 μέχρι τις 12.000 ημέρες ασφάλισης είτε θα συνταξιοδοτηθούν με άλλες προϋποθέσεις (σύνταξη γήρατος με τουλάχιστον 4.500 ημέρες ασφάλισης) και με όριο ηλικίας που είναι 62 για μειωμένη και 67 για πλήρη σύνταξη. Αύξηση των ορίων ηλικίας έρχεται και για τη συνταξιοδότηση με 10.500 ημέρες ασφάλισης εκ των οποίων οι 7.500 στα βαρέα και ανθυγιεινά.
Για μειωμένη σύνταξη το όριο ηλικίας αυξάνεται στο 59ο έτος και 6 μήνες (από 58,9 που είναι φέτος), ενώ για πλήρη σύνταξη το όριο ηλικίας αυξάνεται από την επόμενη χρονιά στο 61ο έτος και 9 μήνες από 60,9 που είναι φέτος. Πρακτικά οι αλλαγές αυτές σημαίνουν ότι οι ασφαλισμένοι άνδρες και γυναίκες θα επιβαρυνθούν με αυτή την αύξηση του ορίου ηλικίας που κυμαίνεται από 6 έως 9 μήνες παρατείνοντας το χρόνο συνταξιοδότησής τους. Αν όμως δεν έχουν τον απαιτούμενο χρόνο ασφάλισης και δεν μπορούν να τον συμπληρώσουν με αναγνωρίσεις πλασματικών ετών, τότε είναι πολύ πιθανό ότι θα εγκλωβιστούν σε μεγαλύτερη αύξηση του ορίου ηλικίας και η συνταξιοδότησή τους θα πάει ακόμη πιο πίσω.
2. Μειώνεται στο 2% το ποσοστό αναπλήρωσης για το συντάξιμο χρόνο των ετών 2013 και 2014. Η αλλαγή αυτή επηρεάζει όσους συνταξιοδοτούνται το 2013 και κυρίως όσους αποχωρούν το 2014 καθώς οι αποδοχές των δύο τελευταίων ετών θα υπολογιστούν για σύνταξη με συντελεστή 2%. Στην πράξη, ωστόσο, η επίπτωση στο ποσό της σύνταξης θα είναι μικρή. Η αλλαγή αυτή έχει προβλεφθεί στο νόμο 3863/10 και αφορά όσους συνταξιοδοτούνται από το Δημόσιο, τον ΟΑΕΕ καθώς και ταμεία ΔΕΚΟ και τραπεζών. Η μείωση της σύνταξης που θα έχουν, για παράδειγμα, οι ασφαλισμένοι του ΟΑΕΕ που θα συνταξιοδοτηθούν το 2014 δεν θα υπερβαίνει τα 15-20 ευρώ, ενώ σε ανάλογα ποσά θα είναι οι μεταβολές για όσους συνταξιοδοτηθούν από τα υπόλοιπα Ταμεία.
3. Μειώνεται στο 73% (από 74% που είναι φέτος) το ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξης που αντιστοιχεί σε χρόνο ασφάλισης από την 1/1/2008 και μετά. Είναι διάταξη του ασφαλιστικού νόμου 3029/02 (νόμος Ρέππα) που έχει μπει σε εφαρμογή για τον υπολογισμό της σύνταξης που αντιστοιχεί σε χρόνο ασφάλισης από το 2008 και μετά και «κατεβάζει» 1% ετησίως το ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξης από το 2008 και μετά. Η διάταξη αφορά όσους αποχωρούν από το Δημόσιο, τις ΔΕΚΟ και τις τράπεζες. Πρακτικά, ένας εργαζόμενος που θα συνταξιοδοτηθεί από τη ΔΕΗ ή τον ΟΤΕ, ή τα ΕΛΤΑ ή από την Εθνική Τράπεζα θα πάρει σύνταξη που θα υπολογιστεί επί της ουσίας με τρεις τρόπους: α) για το χρόνο ασφάλισης ως το 2007 με ποσοστό αναπλήρωσης 80%, β)για τα χρόνια από το 2008 ως το 2013 με ποσοστό 74% και γ) για τα έτη 2013 και 2014 οι συντάξιμες αποδοχές θα υπολογιστούν με ποσοστό 2% στον υπολογισμό της σύνταξης.
4. Μπαίνει αναλογικός συντελεστής στο τμήμα σύνταξης που αντιστοιχεί στα έτη ασφάλισης από το 2011 και μετά. Η αλλαγή αυτή είναι προπομπός των μεγάλων ανατροπών που έρχονται στο ασφαλιστικό σύστημα από την 1/1/2015 καθώς ο νόμος 3863/10 προβλέπει ότι όσοι αποχωρούν από το 2015 και μετά, για το τμήμα σύνταξης που αντιστοιχεί στα έτη της ασφάλισής τους μετά το 2011, θα λάβουν αναλογικό ποσό που κυμαίνεται μεταξύ του 0,8% και 1,5%. Η αλλαγή αυτή λοιπόν μπορεί να καταλαμβάνει όσους πρόκειται να αποχωρήσουν από το 2015 και μετά, πλην όμως το 2014 είναι η τέταρτη χρονιά που «μετρά» στο αναλογικό ποσό σύνταξης που θα πάρουν όσοι αποχωρήσουν μετά το 2015!
5. Αυξάνονται σε 7 τα πλασματικά έτη που μπορούν να αναγνωρίσουν άνδρες και γυναίκες για να κατοχυρώσουν και να θεμελιώσουν τις συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις. Φέτος ο νόμος δίνει τη δυνατότητα να αναγνωριστούν μέχρι 6 πλασματικά έτη για σύνταξη.
6. Παύει να ισχύει το δικαίωμα εξαγοράς πλασματικού χρόνου για συνταξιοδότηση με τις προϋποθέσεις του 2010. Στην πράξη η δυνατότητα αυτή ακυρώνει για χιλιάδες ασφαλισμένους (κυρίως των ΔΕΚΟ και των τραπεζών) την ευκαιρία να αποχωρήσουν με τα χαμηλά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης του 2010, εξαγοράζοντας τα χρόνια που τους λείπουν για να συμπληρώσουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις.
7. Αλλάζει εκ βάθρων ο τρόπος υπολογισμού του εφάπαξ και έρχονται μειώσεις 25%-30% για όσους αποχωρήσουν το 2014. Η εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού του εφάπαξ βοηθήματος θα γίνει με νέο τύπο και με ρήτρα μηδενικού ελλείμματος. Αυτό σημαίνει ότι από το 2014 όλα τα ταμεία πρόνοιας και κυρίως του Δημοσίου υποχρεώνονται από το νόμο 4052/12 να πληρώνουν εφάπαξ ανάλογα με τα έσοδά τους και σε κάθε περίπτωση να υπάρχει εγγυημένη πρόβλεψη ότι θα εφαρμόζεται η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος.
Στην πράξη ο νέος τρόπος υπολογισμού του εφάπαξ οδηγεί σε σίγουρες μειώσεις, καθώς πέραν των εσόδων η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος θα τηρείται από το συντελεστή βιωσιμότητας που θα αλλάζει κάθε χρόνο, καθώς θα είναι ανάλογος με τις οικονομικές δυνατότητες του κάθε Ταμείου. Σύμφωνα με πληροφορίες, το υπουργείο Εργασίας θα παρουσιάσει στην τρόικα πρόταση για μετριασμό των μειώσεων σε όσους είναι ήδη σε λίστα αναμονής για το εφάπαξ από το 2012. Με το νέο τρόπο δύο ασφαλισμένοι με τα ίδια έτη ασφάλισης και τις ίδιες εισφορές, αποχωρώντας με διαφορά 1 έτους, μπορεί να έχουν διαφοροποίηση στο ύψος του εφάπαξ, ενώ με την τρόικα συζητείται η εφαρμογή διπλού συστήματος υπολογισμού του εφάπαξ για μεταβατική περίοδο (ένα τμήμα ποσού για την ασφάλιση με τα ήδη ισχύοντα + ένα τμήμα με το νέο τρόπο υπολογισμού για το χρόνο ασφάλισης από 1/1/2014 και μετά).
8. Αλλάζει εκ βάθρων ο τρόπος υπολογισμού στις επικουρικές συντάξεις. Στο επικαιροποιημένο Μνημόνιο (Ιούλιος 2013) προβλέπεται ότι το νέο σύστημα υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τον Ιούνιο του 2014. Και εδώ υπάρχει η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος, που θα εφαρμοστεί όχι μόνο για τις νέες, αλλά και για τις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις, καθώς το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης, μετά τη μελέτη βιωσιμότητας που προετοιμάζει η Εθνική Αναλογιστική Αρχή, θα πρέπει να καταρτίσει ενιαίο κανονισμό ασφάλισης και παροχών για παλαιούς και νέους ασφαλισμένους, προσαρμόζοντας (μειώνοντας) τα υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης των καταβαλλόμενων συντάξεων για να επιτυγχάνεται ο μηδενισμός του ελλείμματος.
Μάλιστα ο νόμος 4052/12 αναφέρει ότι οι επικουρικές συντάξεις θα μπορούν να αλλάζουν ανά τρίμηνο και με βάση τις εκτιμήσεις-προβλέψεις που θα γίνονται τόσο για τη βιωσιμότητά τους όσο και για το έλλειμμα. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι μπορεί στο τρίτο τρίμηνο του 2014 οι συντάξεις να μειωθούν κατά 5% και στο τέταρτο τρίμηνο του 2014 να έρθει άλλο ένα -5%.
9. Ερχεται μείωση των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών στο ΙΚΑ κατά 1,3 ποσοστιαίες μονάδες με προϋποθέσεις που θα καθοριστούν στο επόμενο διάστημα. Η μείωση των εισφορών θα προκαλέσει μια απώλεια εσόδων της τάξης των 280 εκατ. ευρώ που το ΙΚΑ θα πρέπει να καλύψει χωρίς να καταφύγει σε έκτακτη κρατική χρηματοδότηση. Το 2015 και το 2016 θα γίνουν οι επόμενες δύο μειώσεις στις εισφορές ώστε να ολοκληρωθεί η πρόβλεψη του Μνημονίου για μια συνολική μείωση των εργοδοτικών εισφορών κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες από το 2014 ως το 2016. Τι σημαίνει αυτή η μείωση; Οτι η μείωση των εσόδων θα φέρει αναπόφευκτα και μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών.
10. Ερχεται μείωση των ασφαλιστικών εισφορών που καταβάλλουν ΔΕΚΟ και τράπεζες για όλο το προσωπικό που απασχολούν. Οι εισφορές -όπως αναφέρει το Μνημόνιο- θα πρέπει να πέσουν στα επίπεδα του ΙΚΑ. Σήμερα οι ασφαλιστικές εισφορές εργοδότη σε ΔΕΚΟ και κυρίως στις τράπεζες φτάνουν στο 26% όταν στο ΙΚΑ η εργοδοτική εισφορά είναι 13,3%.
Ο τρόπος που θα γίνει η μείωση των εισφορών στις ΔΕΚΟ και τις τράπεζες θα προσδιορίσει και το πόσο θα μειωθούν και οι συντάξεις, καθώς είναι βέβαιο ότι από αυτή την αλλαγή θα μειωθούν οι κύριες συντάξεις που χορηγούν τα εν λόγω (πρώην ευγενή) Ταμεία. Tο μέτρο αφορά όλους τους παλαιούς (προσληφθέντες μέχρι 31/7/2008) εργαζομένους σε OTE, OΣE, HΣAΠ, στα EΛTA, στην ETE, στην πρώην ETBA, στην TτE και την Eθνική Aσφαλιστική, για τους οποίους καταβάλλονται υψηλότερες εισφορές, σε σχέση με το IKA, και μεγαλύτερες συντάξεις.
11. Προωθείται με νομοθετική διάταξη που ήδη επεξεργάζεται το υπουργείο Εργασίας η συνταξιοδότηση των αγροτών με 40 έτη ασφάλισης σε ηλικία 62 ετών. Το μέτρο θα ισχύει από το 2014. Παράλληλα μειώνεται η βασική σύνταξη του ΟΓΑ. Οσοι συνταξιοδοτηθούν το 2014 από τον ΟΓΑ θα πάρουν ως βασική σύνταξη 172 ευρώ καθώς με το νόμο του 1998 (σύσταση κλάδου κύριας ασφάλισης στον ΟΓΑ) προβλέπεται ότι από το 2003 και κάθε χρόνο η βασική σύνταξη θα μειώνεται κατά 4% έως ότου να καταργηθεί (2026). Το 2014 η μείωση είναι 48% και η βασική των 360 πέφτει στα 172 ευρώ. Το ποσό των 360 ευρώ μόνο συμβολικό είναι παρά ουσιαστικό, καθώς τα 360 ευρώ του ΟΓΑ παίρνουν όσοι ήταν συνταξιούχοι μέχρι και το 2002.
12. Κόβεται το ΕΚΑΣ από συνταξιούχους που είναι κάτω των 65 ετών. Το επίδομα θα χάσουν από το 2014 περίπου 65.000 δικαιούχοι που είναι σήμερα από 60 έως 64 ετών. Από την περικοπή αυτή εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν 114 εκατ. ευρώ.
13. Αλλάζουν τα κριτήρια για το επίδομα ανεργίας. Από το 2014 θα παίρνουν επίδομα όσοι είχαν επιδοτηθεί μέχρι 400 ημέρες συνολικά στην τελευταία 4ετία. Ετσι, αν ένας άνεργος επιδοτήθηκε στα έτη 2010-2013 για 400 ημέρες από τον ΟΑΕΔ, δεν θα δικαιούται επίδομα το 2014. Αν επιδοτήθηκε για 350 ημέρες θα δικαιούται επίδομα ανεργίας αλλά μόνο για 50 ημέρες ώστε να συμπληρωθούν οι 400 μέρες της επιδότησής του. Σύμφωνα με πληροφορίες η διάταξη αυτή ήδη επανεξετάζεται και αναζητείται τρόπος όχι για να αυξηθούν οι μέρες της επιδότησης, αλλά για να μη μείνουν χωρίς επιδόματα το 2014 οι άνεργοι που θα τα δικαιούνται το 2015 και το 2016.
14. Επανεξετάζεται το σύστημα καθορισμού του κατώτατου μισθού των 586 ευρώ. Στο επικαιροποιημένο Μνημόνιο αναφέρεται ότι θα πρέπει να επανεξεταστεί όλη η δομή του κατώτατου μισθού στο πρώτο τρίμηνο του 2014 και είναι πιθανό -όπως έχει ήδη διατυπωθεί σε non paper της τρόικας από τον περασμένο Απρίλιο- ότι από τον κατώτατο μισθό θα καταργηθούν οι τριετίες. Αυτό σημαίνει ότι τα 586 ευρώ θα είναι «ξερός» μισθός και αν οι εργοδότες το επιθυμούν θα πληρώνουν τις προσαυξήσεις λόγω τριετιών. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχει και ρήτρα επανεξέτασης στο τέλος του 2013 της Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας που υπέγραψε η ΓΣΕΕ με τις εργοδοτικές οργανώσεις το καλοκαίρι πλην του ΣΕΒ.
15. Αρχίζει η πιλοτική εφαρμογή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Πρόκειται για ένα συμπληρωματικό ποσό της τάξης των 70 – 250 ευρώ που θα χορηγείται σε οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, ώστε να περνούν πάνω από το όριο της φτώχειας. Το εγγυημένο εισόδημα θα αφορά περίπου 10.000 δικαιούχους και την πρώτη χρονιά (2014) θα εφαρμοστεί σε δύο περιοχές της χώρας.
16. Επεκτείνεται η καταβολή του επιδόματος των 200 ευρώ και σε μακροχρόνια ανέργους, που είναι σήμερα κάτω των 45 ετών και εξαιρούνται από τη χορήγησή του. Το επίδομα θα δίνεται σε όσους έχουν ετήσιο οικογενειακό εισόδημα μέχρι 10.000 ευρώ, προσαυξανόμενο κατά 586,08 ευρώ για κάθε ανήλικο τέκνο και σε ηλικίες από 20 – 66 ετών, ενώ σήμερα καταβάλλεται σε ηλικίες από 45-65 ετών και με εισόδημα ως τα 12.000 ευρώ.
17. Αυξάνεται στο 95% (από 80% που είναι σήμερα) το ποσοστό της προσωρινής σύνταξης. Από το 2014, σύμφωνα με τη διάταξη του υπουργείου Εργασίας που αποκάλυψε πρόσφατα ο Τύπος της Κυριακής, οι ασφαλισμένοι που συνταξιοδοτούνται από όλα τα Ταμεία (πλην Δημοσίου) θα δικαιούνται το 95% του ποσού σύνταξης που αντιστοιχεί στα χρόνια ασφάλισης και στις αποδοχές που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό της σύνταξης.
18. Η εφορία μπαίνει στους λογαριασμούς των αγροτών για τις εισφορές στον ΟΓΑ. Με νομοθετική ρύθμιση που ήδη προωθείται από το υπουργείο Εργασίας θα επιτρέπεται από τη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων να ελέγχει φορολογικά τους αγρότες και να διασταυρώνει τα εισοδήματά τους και τις επιδοτήσεις που παίρνουν, προκειμένου να εισπράττει ο ΟΓΑ τα χρωστούμενα από τις ασφαλιστικές τους εισφορές.
19. Με νομοθετική διάταξη του υπουργείου οι ελεύθεροι επαγγελματίες θα πληρώνουν από την 1η/1/2014 την εισφορά για επικουρική ασφάλιση στο ΕΤΕΑ. Σήμερα η πληρωμή εισφοράς για επικουρική σύνταξη στον ΟΑΕΕ είναι προαιρετική. Με τη νέα ρύθμιση γίνεται υποχρεωτική και για τους ελεύθερους επαγγελματίες.
20. Ετοιμάζεται η μεγάλη ανατροπή στα Ταμεία, καθώς με την επιτροπή για το ασφαλιστικό που ανακοινώνει την ερχόμενη εβδομάδα, σύμφωνα με πληροφορίες, ο υπουργός Εργασίας, προωθείται η ριζική αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων με κατάργηση των επιμέρους τρόπων υπολογισμού που ισχύουν για τα χρόνια ασφάλισης μέχρι το 2008, ή το 2010, ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για τη βασική σύνταξη των 360 ευρώ που θα παίρνουν από το 2015 όσοι έχουν 35 έτη παραμονής στην Ελλάδα, ενώ το υπόλοιπο ποσό θα είναι ανάλογο των εισφορών που έχουν πληρώσει καθόλη τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου. Κεντρικό θέμα στην ατζέντα του ασφαλιστικού είναι η πλήρης κατάργηση των 90 μικρών και διάσπαρτων Ταμείων και τομέων ασφάλισης που λειτουργούν σήμερα και η περαιτέρω ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων σε τρία: ΙΚΑ, ΟΓΑ και ΟΑΕΕ.
21. Ερχεται η νέα «διαδοχική ασφάλιση» καθώς το υπουργείο Εργασίας και το ΙΚΑ επανεξετάζουν τόσο τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης όσο και τους συντελεστές υπολογισμού των συντάξεων για τους ασφαλισμένους που έχουν περάσει από δύο ή περισσότερα Ταμεία. Σύμφωνα με πληροφορίες σκοπός της «νέας διαδοχικής» είναι να μπει φραγμός σε περιπτώσεις πρόωρης συνταξιοδότησης.
22. Ετοιμάζεται η είσοδος των ιδιωτικών συστημάτων ασφάλισης και συνταξιοδότησης με πυλώνα σχετική μελέτη που ήδη έχει ετοιμαστεί για τον ασφαλιστικό φορέα της Τραπέζης της Ελλάδος. Η μελέτη αυτή -όπως αποκαλύπτει σήμερα ο «ΤτΚ»- έχει εκπονηθεί από την εταιρία Ernst Young και σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες αναφέρει ότι ένα μέρος της σύνταξης για τα χρόνια ασφάλισης από το 2014 ή το 2015 και μετά θα μπορεί να καταβάλλεται από ιδιωτική ασφάλιση.
