Η ιστορία της ΔΑΝΕΞ – Το 1ο ολοκληρωμένο εργοστάσιο ελιάς στη Στυλίδα

Η εταιρεία ΔΑΝΕΞ στη Στυλίδα (1949-1972)

Πρωτοποριακές εταιρείες στη Φθιώτιδα

Πρόλογος

Είναι γνωστός ο φυσικός πλούτος της ανατολικής Φθιώτιδας, που λέγεται ελιά. Για την  περιοχή αυτή αποτελεί μονοκαλλιέργεια, με τελικό προϊόν το λάδι, αλλά και τη βρώσιμη ελιά, που έχει μεγαλύτερη εμπορική αξία.

Οι προπολεμικές προσπάθειες οργάνωσης των ελαιοπαραγωγών στο Συνεταιρισμό Στυλίδας από το 1920, βελτίωσαν [1] τη θέση των παραγωγών, μέχρι το 1940, αλλά δεν κατάφεραν τη δευτερογενή αξιοποίηση του προϊόντος (ελαιοτριβείο, τυποποίηση του ελαιολάδου και της βρώσιμης ελιάς), ούτε την εμπορία αυτού στο εξωτερικό. Ιδιώτες της περιοχής ίδρυσαν ελαιοτριβεία (π.χ. Λασκόπουλος, κ.ά.) και έκαναν περιορισμένες προσπάθειες εξαγωγών του προϊόντος.

Στην παρούσα μονογραφία, θα αναφερθεί η περίπτωση του Νικολάου Τζαβούρη, του οποίου η εταιρεία ανέλαβε να καλύψει το κενό, βοηθώντας τον τόπο.

Η προσωπική διαδρομή του ιδρυτή

Ο Νικόλαος Τζαβούρης γεννήθηκε το 1902 στα Μουδανιά της Μ. Ασίας και ήταν ο νεότερος της οικογένειας από 5 παιδιά. Ο πατέρας του ήταν έμπορος, αλλά πέθανε νωρίς και ανέλαβε ο μεγάλος γιος του Δημήτριος.

Ο Νικόλαος φοίτησε στο γαλλικό σχολείο της Προύσας. Το 1916, σε ηλικία μόλις 14 ετών συνέστησε εμπορική εταιρία για μεταφορά προϊόντων της πατρίδας του στην Κωνσταντινούπολη και αντιστρόφως. Η εταιρία αυτή προόδευσε και σύντομα μπορούσε να συντηρεί την οικογένεια.

Η Μικρασιατική Καταστροφή έφερε την οικογένεια Τζαβούρη στην Ελλάδα, μαζί με τους άλλους πρόσφυγες. Οι προσπάθειες των αδελφών για σταδιοδρομία στην Ελλάδα απέτυχαν, με αποτέλεσμα να επιστρέψουν στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί δημιούργησαν μεγάλη εταιρία εξαγωγών προς τη Ρωσία και τη Ρουμανία. Στην Τουρκία αυτή ήταν ο μοναδικός εξαγωγέας βρωσίμων ελαιών.

Παράλληλα ο Νικόλαος Τζαβούρης στήριξε την ελληνική παροικία της Κων/πολης, ιδιαίτερα στην περίθαλψη των άπορων. Ανέλαβε τη διοίκηση της Ελληνικής Ένωσης Κων/πολης αναπτύσσοντας σημαντική πατριωτική δράση. Το 1953 παρασημοφορήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση για την εθνική δράση του. Το 1954, ήταν από τους πρώτους, που απέλασε η τουρκική κυβέρνηση και εγκατέλειψε μέρος σημαντικής περιουσίας του εκεί.

Έφερε ξένα κεφάλαια στην Ελλάδα. Από το έτος 1949, με διορατικότητα, είχαν ιδρύσει – αφανώς – στην Αθήνα την εταιρία ΔΑΝΕΞ με κεφάλαιο 100 χιλιάδων δρχ. Στα επόμενα χρόνια κατάφεραν να γίνει η μεγαλύτερη εξαγωγική επιχείρηση της Ελλάδος στις ελιές. Παράλληλα είχαν και αντιπροσωπείες αυτοκινήτων (ήταν αντιπρόσωποι των αυτοκινήτων Scania). Φιλοδοξία τους όμως ήταν η τυποποίηση των ελληνικών γεωργικών προϊόντων για εξαγωγή.

Ίδρυση και ανάπτυξη της εταιρίας

Μετά το 1954 ίδρυσε πυρηνελαιουργείο στην Κρήτη, που σύντομα διέλυσε και έφυγε, λόγω της νοοτροπίας των πολιτικών μικροσυμφερόντων. Όμως η προτίμησή του για την ελιά, με την οποία ασχολήθηκε πολλές δεκαετίες, τον οδήγησαν στην ίδρυση το έτος 1963 του πρώτου εργοστασίου στη Στυλίδα. Είναι αλήθεια ότι και στη Στυλίδα συνάντησε αντίδραση στην επέκταση των εγκαταστάσεων της μονάδας του.

Το Μάιο του 1966 ολοκληρώθηκε [2] η κατασκευή της βιομηχανικής μονάδας ΔΑΝΕΞ του Νικολάου Τζαβούρη [3] στη Στυλίδα για επεξεργασία εξαγώγιμων βρώσιμων ελαιών. Διέθετε εγκαταστάσεις 5,2 στρεμμάτων με μεγάλες τσιμεντένιες δεξαμενές χωρητικότητας 250 τόνων, με υπόγειο για 1.000 βαρέλια και χώρο μηχανημάτων. Η συνολική επένδυση ήταν ύψους 10,6 εκατ. δρχ. Είχε προβλεφθεί η απασχόληση 100-150 εργατοτεχνιτών από την περιοχή Στυλίδας.

Το 1967 ίδρυσε το δεύτερο εργοστάσιο στην Αγία Μαρίνα Στυλίδας για τυποποίηση της ελιάς. Στις 4 Απριλίου 1969, έγιναν τα εγκαίνια[4] του εργοστασίου επεξεργασίας βρωσίμων ελαιών της εταιρίας Α.Ε. “ΔΑΝΕΞ”. Με νέες σημαντικές επενδύσεις είχε οργανωθεί η επεξεργασία 15 χιλ. τόνων ελιάς το χρόνο. Προορισμός ήταν οι εξαγωγές. Τα εγκαίνια έκανε ο τότε αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως και υπουργός Συντονισμού Νικ. Μακαρέζος.

Την εταιρεία – φυσικά – εκπροσώπησε ο Νικ. Τζαβούρης. Στο λόγο του, ανήγγειλε τη διάθεση ποσού 200.000 δρχ. για την ανέγερση του Ι. Ν. της Αγίας Αικατερίνης στη Στυλίδα και 10 βιβλιάρια καταθέσεων από 6.000 δρχ. έκαστο, σε τέκνα εργατών της εταιρείας του.

Θάνατος του ιδρυτή και επίλογος της προσπάθειας

Στη νέα δεκαετία 1970-80 δεν έμελλε να συνεχίσει το δημιουργικό έργο του ο Νικόλαος Τζαβούρης, που – δυστυχώς – πέθανε. Με τη διαθήκη του άφησε όλη την περιουσία του σε κοινωφελές ίδρυμα. Επιθυμία του όμως ήταν πάντα, τα εργοστάσια ελαιών να περιέλθουν στα χέρια των ελαιοπαραγωγών.

Τον Ιούνιο του 1972 η Πανελλήνιος Οργάνωσις Ελαιουργικών Συνεταιρισμών Ελλάδος ενοικίασε [5] (για αόριστο χρόνο) τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας και Τυποποίησης ελαιών για εξαγωγή της “ΔΑΝΕΞ” Α.Ε.

Έτσι τα εργοστάσια αυτά ανήκουν σε συνεταιριστικές οργανώσεις των ελαιοπαραγωγών, δηλ. η ΔΑΝΕΞ Α.Ε. περιήλθε στην ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΗ (κεντρική οργάνωση των Ελλήνων ελαιοπαραγωγών).

Την 1-7-1973 στον περίβολο του εργοστασίου ΔΑΝΕΞ, παρά την Αγία Μαρίνα, έγιναν τα αποκαλυπτήρια [6] της προτομής του Νικολάου Τζαβούρη, αειμνήστου ιδρυτή του εργοστασίου.

Επιλεγόμενα

Θεωρώ επιβαλλόμενη από την τοπική κοινωνία, την απόδοση της οφειλόμενης τιμής και ευγνωμοσύνης στον Νικόλαο Τζαβούρη, που επέλεξε τον τόπο μας για να επενδύσει, ιδρύοντας μια βιομηχανική μονάδα αναγκαία για την επεξεργασία, τυποποίηση και προώθηση στις ξένες αγορές του βασικού προϊόντος, της ελιάς.

Ο δήμος Στυλίδας πρέπει να δώσει το όνομα του ευεργέτη σε κάποια πλατεία και μάλιστα εκεί να στηθεί και η προτομή του, που στήθηκε το 1973, στο εργοστάσιο της Αγίας Μαρίνας.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

φυσικός

————————————————-

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1. εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, ετών 1966-73.
2. Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ο Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Στυλίδος (στα προπολεμικά χρόνια)”.
3. Διαδίκτυο.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ο Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Στυλίδος (στα προπολεμικά χρόνια)”, στο διαδίκτυο :  www. amfictyon.blogspot.gr

[2] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σελ. 1 & 4, 8-5-1966, Λαμία.

[3] Το 1964 ιδρύθηκε στην Αθήνα ο Σύλλογος “Νέος Κύκλος Κωνσταντινουπολιτών”, με πρώτο πρόεδρο το Νικόλαο Τζαβούρη.

[4] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σελ. 1 & 4, 8-5-1969, Λαμία.

[5] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σελ. 4, 29-6-1972, Λαμία.

[6] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σελ. 1 & 4, 8-7-1973, Λαμία.