Με αφορμή τα όσα συνέβησαν σε σχολείο της περιοχής μας και τη χρήση ναρκωτικών ουσιών θα θέλαμε να σας παραθέσουμε το παρακάτω εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο :
Των ΕΛΙΖΑΜΠΕΤΤΑΣ ΚΑΖΑΛΟΤΤΙ – ΝΑΥΣΙΚΑΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗ
Σε εποχές όπου το συλλογικό φαντασιακό νιώθει την ανάγκη να εφεύρει νέα τέρατα υπό μορφήν πανδημιών που ενδέχεται να απειλήσουν την ανθρωπότητα, υπαρκτά προβλήματα, τα οποία ταλαιπωρούν την κοινωνία μας, περνούν πολλές φορές σε δεύτερη μοίρα.
Τα ερευνητικά στοιχεία μιλούν καθαρά: ένας στους δέκα μαθητές, ηλικίας 14 – 17 ετών, έχει κάνει, έστω και μία ή μερικές φορές στη ζωή του, χρήση κάποιας παράνομης ουσίας· η ηλικία έναρξης της χρήσης μειώνεται σταθερά, αφού από 15,9 που ήταν το 1996 κατέβηκε στα 15,3 το 2004 και συμπίπτει, τις περισσότερες φορές, με τη διακοπή του σχολείου.
Η περιέργεια, ο πειραματισμός, η έλξη του απαγορευμένου και η μεγάλη διαθεσιμότητα ουσιών στο περιβάλλον των νέων οδηγούν πολλούς, όλο και μικρότερης ηλικίας, εφήβους σε μια πρώτη επαφή με τις ουσίες.
Για όλους αυτούς τους λόγους είναι σημαντικό η πρωτογενής πρόληψη να ξεκινάει πριν από την ηλικία των 15 ετών και να μη γίνεται μόνο στο σχολείο αλλά και στο οικογενειακό περιβάλλον. Γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουν να ενημερώνονται τακτικά και να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα έγκαιρα και ψύχραιμα· η μέθοδος της απαγόρευσης και του εκφοβισμού έχει αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το ίδιο το κράτος μεριμνά για την ενημέρωση και την κατάρτιση τόσο των γονέων όσο και των εκπαιδευτικών. Στην Ελλάδα σε αυτόν τον τομέα πάσχουμε και η αντιμετώπιση της χρήσης των ουσιών αφήνεται στην πρωτοβουλία του καθενός, με αποτελέσματα να γίνονται σημαντικά λάθη. Από την άλλη πλευρά, η χρήση παράνομων ουσιών δεν κάνει διακρίσεις και αγγίζει παιδιά όλων των οικογενειών. Τα συμπτώματα δεν είναι άμεσα ορατά σε όλους τους χρήστες και οι αιτίες κάποιας συγκεκριμένης παράξενης συμπεριφοράς μπορούν να διευκρινιστούν μόνο με λεπτομερή συζήτηση και εμπιστοσύνη εκ μέρους του εφήβου.
Γι’ αυτούς τους λόγους ο ρόλος τόσο της οικογένειας και των εκπαιδευτικών όσο και της πολιτείας είναι καταλυτικός στην προσπάθεια πρόληψης, έγκαιρης παρέμβασης και θεραπείας.
Για τη χρήση ναρκωτικών ουσιών στα σχολεία μιλούν στην «Ε» οι Χαράλαμπος Πουλόπουλος, διευθυντής του ΚΕΘΕΑ, η ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια Τέσσα Χατζηγιάννη, ο Κώστας Παυλόπουλος, μαθηματικός σε Λύκειο στο Αγρίνιο, η Κάτια Σταυροπούλου, φιλόλογος σε Γυμνάσιο της Νέας Σμύρνης, η Νίκη Σαραντέλη, μητέρα πέντε παιδιών και οι μαθητές Γιώργος Ντεκίδης και Αλέξανδρος Νέζερης.
ΜΙΛΑΝΕ: Χ. ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ διευθυντής ΚΕΘΕΑ
ΤΕΣΣΑ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ ψυχολόγος
ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ, ΜΑΘΗΤΕΣ, ΓΟΝΕΙΣ
Το ποσοστό των Ελλήνων μαθητών που δηλώνουν ότι έχουν κάνει χρήση εισπνεόμενων ουσιών είναι μεγαλύτερο από αυτό του μέσου όρου διεθνώς, 15% έναντι 10%
Η χρήση παράνομων ουσιών δεν κάνει διακρίσεις
Τα ναρκωτικά αποτελούν μόνιμο σοβαρότατο πρόβλημα για τους καθηγητές, μια διαρκής ανησυχία και αγωνία για τους γονείς και μια πραγματικότητα για τους ίδιους τους μαθητές, Λυκείου αλλά και Γυμνασίου, στο σχολικό τους περιβάλλον.
Η «Ε» μίλησε για το πρόβλημα των ναρκωτικών στα σχολεία με δύο καθηγητές της Μέσης Εκπαίδευσης, δύο μαθητές και μία μητέρα, μάλιστα πέντε παιδιών. Ολοι συμφωνούν σε ένα σημείο, στο ότι τα ναρκωτικά δεν αφορούν μόνο τα παιδιά των λεγόμενων διαλυμένων οικογενειών…
Οπως μας λέει ο 14χρονος Αλέξανδρος Νέζερης, μαθητής της Β’ τάξης Γυμνασίου στο 2ο Γυμνάσιο Καισαριανής, «αυτό που λένε, ότι οι μαθητές που κάνουν χρήση είναι παιδιά διαλυμένων οικογενειών, δεν ισχύει πάντα, μπορεί να είναι το οποιοδήποτε παιδί. Το σίγουρο είναι ότι αυτά τα παιδιά αδιαφορούν για τα μαθήματα, είναι απόμακρα, συναναστρέφονται μόνο μεταξύ τους. Ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις τι σκέφτονται, τους καλύπτει ένα μυστήριο. Το 75% είναι αγόρια».
«Μπορεί το ποσοστό που κάνει συστηματικά χρήση ναρκωτικών να μην είναι μεγάλο, αλλά δεν παύει να είναι ένα σταθερό ποσοστό, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία κάνει χρήση χασίς», σημειώνει ο Γιώργος Ντεκίδης, μαθητής Γ’ τάξης Λυκείου (τεχνολογική κατεύθυνση) στο 3ο Λύκειο Παλαιού Φαλήρου. «Πρόκειται συνήθως για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, κυρίως αγόρια, που έχουν μείνει 2-3 φορές στην ίδια τάξη. Το παίζουν μάγκες και κοροϊδεύουν τα άλλα παιδιά. Με έχουν προσεγγίσει και εμένα, όπως και άλλα παιδιά, με το γνωστό τρόπο, δηλαδή τη γνωστή ατάκα “Τι κάνεις μετά; Πάμε σπίτι μου να αράξουμε και να κάνουμε και κανένα τσιγαράκι;”, εννοώντας φυσικά το μαύρο».
«Τα παιδιά σήμερα είναι πολύ πιο εξοικειωμένα με τις ναρκωτικές ουσίες απ’ ό,τι παλιότερα», παρατηρεί η Κάτια Σταυροπούλου, φιλόλογος σε Γυμνάσιο της Νέας Σμύρνης. Οπως εξηγεί, «μετά από 31 χρόνια που δουλεύω ως καθηγήτρια, σε Γυμνάσιο και Λύκειο, 27 χρόνια στην Αθήνα και 4 στην επαρχία, φέτος μού συνέβη ένα περιστατικό που πραγματικά με εξέπληξε. Την ώρα που έκανα μάθημα, σε μαθητές της Γ’ Γυμνασίου, με το που είπα τη λέξη έκσταση, για να περιγράψω τη λατρεία, τη μέθη που ένιωθαν οι πιστοί για τον θεό Διόνυσο, 3-4 μαθητές με ρώτησαν εντελώς αυθόρμητα και με μεγάλη φυσικότητα: “Οπως όταν παίρνει κανείς τα χάπια έκσταση; Ετσι ένιωθαν οι πιστοί;”, ενώ κανείς από τους υπόλοιπους συμμαθητές τους δεν έδειχνε να εκπλήσσεται. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, γιατί μιλάμε για παιδιά 14 χρόνων.
Θα έλεγα ότι κατά την τελευταία 5ετία παρατηρείται έξαρση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών από τους μαθητές, ενώ ένα ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό έχουν δοκιμάσει τουλάχιστον μία φορά. Σε μια χαλαρή συζήτηση που είχαμε, καθηγητές με μαθητές, σε μια 5ήμερη εκδρομή, πριν από 2 χρόνια, μας έλεγαν με απίστευτη φυσικότητα οι μαθητές: “Και τι έγινε να δοκιμάσει κανείς χάπια στο club, αφού όλοι έχουν δοκιμάσει και δεν έχουν πάθει τίποτα. Με μια μόνο φορά δεν παθαίνεις τίποτα, αρκεί να ξέρεις από ποιον το παίρνεις. Οσο για χασίς, όλοι έχουν δοκιμάσει, ενώ πάρα πολλοί είναι αυτοί που κάνουν συστηματική χρήση”. Οι γονείς πρέπει να είναι υποψιασμένοι, να μην επαναπαύονται και να λένε “το δικό μου παιδί αποκλείεται να μπλέξει”, έτσι την πατάνε και μετά τρέχουν και δεν φτάνουν. Τα παιδιά που πέφτουν στα ναρκωτικά δεν είναι μόνο παιδιά διαλυμένων οικογενειών, όλα τα παιδιά μπορούν να παρασυρθούν από παρέες και γενικότερα από τον περίγυρο. Πρόσφατα μάλιστα πέθανε από ηρωίνη ένας παλιός μου μαθητής από καλή οικογένεια. Ενώ πριν από μερικά χρόνια μια άριστη μαθήτριά μου, επίσης από καλή οικογένεια, είχε μπλέξει και εκείνη με την ηρωίνη. Το 20 ήταν λίγο για εκείνη, μιλάμε για διάνοια και παιδί-διαμάντι, παιδί που κάθε γονιός θα ήταν περήφανος να έχει. Ξαφνικά, λοιπόν, στην Α’ Λυκείου αρχίζει μια κατακόρυφη πτώση στην επίδοσή της και μια γενικότερη αδιαφορία για τα μαθήματα. Απολάμβανε να μην ξέρει μάθημα, με αποκορύφωμα να χάσει τη χρονιά της στη Β’ Λυκείου από απουσίες. Αυτό που την έσωσε τελικά ήταν το μυαλό της και οι γονείς της, που πέσαν’ από πάνω της και την τρέχανε για χρόνια».
Και ο Κώστας Παυλόπουλος, μαθηματικός σε Λύκειο στο Αγρίνιο, τονίζει ότι «στην επαρχία παρατηρείται έξαρση τα τελευταία χρόνια. Το χασίς είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο, ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών κάνει χρήση, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία έχει δοκιμάσει. Από τη μια, το μέλλον σήμερα είναι αβέβαιο για τους νέους, ακόμα και αν περάσουν σε μια σχολή αυτό δεν τους εξασφαλίζει τίποτα, η ανεργία μαστίζει. Από την άλλη, η ελληνική οικογένεια δεν είναι πια αυτό που ήταν, δεν υπάρχει αυτό το δέσιμο που υπήρχε παλιότερα, ενώ δουλεύουν και οι δύο γονείς σήμερα, λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι. Ετσι, στις μέρες μας το παιδί γίνεται ευκολότερα έρμαιο των ναρκωτικών στις καφετέριες, εκεί όπου γίνεται και η διακίνηση. Εμείς οι καθηγητές αυτά τα παιδιά τα καταλαβαίνουμε από τη συμπεριφορά τους. Είναι σαν χαμένα, δεν έχουν επαφή με το περιβάλλον, συνήθως νυστάζουν και ζητάνε να βγουν έξω από την τάξη, συγκεκριμένες ώρες μάλιστα, γιατί είτε τους περιμένει το βαποράκι είτε είναι η ώρα τους».
«Το να μεγαλώνεις 5 παιδιά είναι ένας συνεχής αγώνας, τη στιγμή μάλιστα που υπάρχουν τα ναρκωτικά. Η μεγαλύτερη αγωνία μου αυτή ήταν πάντα, να μην μπλέξουν τα παιδιά μου με τα ναρκωτικά», λέει η Νίκη Σαραντέλη, μητέρα 5 παιδιών. «Είχα φτάσει στο σημείο να πηγαίνω κρυφά στο πάρκο που πήγαιναν και έπαιζαν μετά το σχολείο και τα παρακολουθούσα. Παρακολουθούσα μην τυχόν τους πλησιάσει κανείς και τους δώσει τίποτα. Βλέπετε, δεν έχω ούτε ένα ούτε δύο, αλλά πέντε παιδιά, 3 αγόρια και 2 κορίτσια.
Το μικρότερο παιδί μου είναι 14 και το μεγαλύτερο 25 ετών. Πριν από μερικά χρόνια είχε γυρίσει σπίτι από μια σχολική εκδρομή η μεγάλη μου κόρη, τώρα είναι 21 χρόνων, και μου είπε πως μια 16χρονη μαθήτρια τρυπιόταν μπροστά στα μάτια των άλλων παιδιών. Επεσε λιπόθυμη και τότε ήταν που οι καθηγητές ξύπνησαν και φώναξαν το ασθενοφόρο. Επρεπε να φτάσει σε αυτό το σημείο το κορίτσι για να πάρουν χαμπάρι οι καθηγητές της και να κάνουν κάτι; Ως τότε πού ήταν; Ο κίνδυνος πάντα παραμονεύει και δεν κάνει διακρίσεις, όλα τα παιδιά μπορούν να μπλέξουν με τα ναρκωτικά. Τα καλά παιδιά είναι αυτά που μπορούν να παρασυρθούν πιο εύκολα. Ενας συμμαθητής του 25χρονου γιου μου, από καλή οικογένεια, πέθανε από ναρκωτικά. Γι’ αυτό και ο γονιός οφείλει να είναι από πάνω, με το σωστό τρόπο βέβαια, διακριτικά, με διπλωματία, χωρίς το παιδί να αισθάνεται καταπιεσμένο».
Ενημέρωση υπόδειγμα από την Ελβετία
Από ενημερωτικό φυλλάδιο σε σχέση με μέτρα-ρυθμίσεις για το σχολείο και την κάνναβη, (ελβετικό υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με το ελβετικό τμήμα για το αλκοόλ και τα ναρκωτικά στη Λωζάννη και το ελβετικό Δίκτυο Κατάρτιση και Υγεία):
1 Πώς μπορεί κανείς να διαπιστώσει εάν ένας μαθητής έχει κάνει χρήση κάνναβης;
Τα «συμπτώματα» δεν είναι άμεσα ορατά σε όλους τους χρήστες, ενώ πολλά από αυτά συχνά δεν οφείλονται στη χρήση κάνναβης. Οι αιτίες κάποιας συγκεκριμένης «παράξενης» συμπεριφοράς μπορούν να διευκρινιστούν μόνον μετά από λεπτομερή συζήτηση με το ίδιο το άτομο.
2 Στη χρήση κάνναβης μπορεί να οδηγήσουν παρατηρήσεις όπως:
* Χαρακτηριστική οσμή (που μπορεί να έχει διαποτίσει τα ρούχα του ατόμου, επειδή βρισκόταν στον ίδιο χώρο με άλλους που έκαναν χρήση, ενώ ο ίδιος όχι)
* Βραδύτερα αντακλαστικά και μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης (που μπορεί να οφείλονται και σε φυσική ή πνευματική κόπωση)
* Εντονη λογοδιάρροια ή το αντίθετο (το τελευταίο μπορεί να συμβαίνει επειδή το άτομο το απασχολεί έντονα ένα πρόβλημα, πιθανόν ενδοσχολικής φύσης)
* «Χαχανίσματα» χωρίς εμφανή αιτία (φαινόμενο συνηθισμένο ούτως ή άλλως στο νεαρόκοσμο)
* Κόκκινα μάτια (πιθανόν να έχουν προκληθεί από χλώριο πισίνας, από κάποιον ερεθισμό στα μάτια ή κι από κλάμα)
3 Πώς μπορεί κανείς να διακρίνει χρήση ναρκωτικών ικανή να δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα;
* Σημαντική μείωση απόδοσης, ιδιαίτερα όταν «εξαπλώνεται» σε όλα τα μαθήματα
* Συχνή απώλεια της προσοχής («αφαιρείται»)
* Συχνές καθυστερήσεις στις τακτικές υποχρεώσεις
* Συστηματική αμέλεια στην ολοκλήρωση σχολικών εργασιών για το σπίτι
* Σημαντικές αλλαγές στον κύκλο των φίλων
* Ελλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες
* Μεγάλες συναισθηματικές διακυμάνσεις
* Απομόνωση, «κλείσιμο στον εαυτό του», απάθεια
* Ανήσυχη συμπεριφορά, πρόκληση αναταραχής μέσα στην τάξη
* Προβλήματα οικογενειακής ή κοινωνικής φύσης
* Συχνά ψέματα
4 Πρέπει τα σχολεία να καθιερώσουν ιατρικές εξετάσεις για τη διαπίστωση χρήσης ναρκωτικών;
Οχι, αυτό δεν ενδείκνυται ούτε για τα δημόσια ούτε για τα ιδιωτικά σχολεία, αφ’ ενός διότι υπάρχουν νομικά προβλήματα (προστασία προσωπικών δεδομένων), αφ’ ετέρου για λόγους παιδαγωγικούς. Για να διαπιστωθεί εάν κάποιος μαθητής αισθάνεται άσχημα, αν είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του ή τηρεί τους κανονισμούς, δεν είναι απαραίτητη η διαπίστωση χρήσης ναρκωτικών. Υπάρχουν άλλοι τρόποι παρέμβασης που δεν πλήττουν τη σχέση εμπιστοσύνης εκπαιδευτικού – μαθητή και επιπλέον σέβονται την προσωπικότητα του τελευταίου.
Η σημασία των ιατρικών εξετάσεων και των αποτελεσμάτων τους είναι περιορισμένη, αφού μέρες, ακόμη και εβδομάδες ολόκληρες μετά τη χρήση μπορεί να ανιχνευθεί η κάνναβη στα ούρα. Από την άλλη πλευρά, ένα αποτέλεσμα που θα βγει θετικό δεν αποδεικνύει τακτική χρήση κάνναβης, ενώ τα αποτελέσματα μπορεί και να είναι νοθευμένα.
Η σωφρονιστική ισχύς των ιατρικών εξετάσεων είναι επίσης περιορισμένη -αφού ο φόβος των συνεπειών, στην περίπτωση που ένα τεστ βγει θετικό, δεν αποτρέπει απαραιτήτως τα νεαρά άτομα από την περαιτέρω χρήση. Εάν τα ιατρικά τεστ αποτελούν μέρος μιας θεραπευτικής παρέμβασης από ειδικευμένα άτομα μπορούν να καθιερωθούν ως πρόσφορη συμπληρωματική διαδικασία.
* ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ: ΟΛΓΑ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ
Περιέργεια, πειραματισμός, έλξη του απαγορευμένου
Της ΤΕΣΣΑΣ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, ψυχολόγου – ψυχοθεραπεύτριας
Στις σημερινές κοινωνίες πολλοί είναι οι έφηβοι που θα δοκιμάσουν ή θα χρησιμοποιήσουν, κάποιες φορές, ψυχοτρόπες ουσίες. Η περιέργεια, ο πειραματισμός, η έλξη του απαγορευμένου και η μεγάλη διαθεσιμότητα ουσιών στο περιβάλλον των νέων οδηγούν πολλούς, όλο και μικρότερης ηλικίας, εφήβους σε μια πρώτη επαφή με τις ουσίες. Δεν αρκεί όμως η δοκιμή για να καταλήξει κανείς στη συστηματική χρήση ουσιών και στην εξάρτηση. Η συνάντηση με την ουσία μπορεί για κάποιους εφήβους να μην έχει καμία σημασία και να ξεχαστεί γρήγορα, ενώ για άλλους να αποτελέσει μια ξεχωριστή εμπειρία που θα θελήσουν να ξαναζήσουν και να επαναλάβουν πάλι και πάλι.
Η βιβλιογραφία επιβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη ψυχοπαθολογική δομή πίσω από τη συμπτωματολογία της εξάρτησης από ουσίες. Μπορούμε να θεωρήσουμε τη χρήση ουσιών στην εφηβεία συμπτωματική συμπεριφορά, η οποία εμφανίζεται ως απάντηση σε άλυτες ή μη επεξεργασμένες ψυχικά συγκρούσεις του εφήβου. Ως ένα εμπόδιο, δηλαδή, στην απαραίτητη ωρίμανση που απαιτεί το πέρασμα από την παιδική στην ενήλικη ζωή.
Η φάση της εφηβείας αποτελεί μια θεμελιακή εμπειρία αλλαγής που, ενώ καθορίζεται από αμετάκλητους βιολογικούς νόμους και απαιτητικούς κοινωνικούς κώδικες, επηρεάζεται ωστόσο αποφασιστικά από το οικογενειακό και πολιτιστικό περιβάλλον, τα βιώματα της παιδικής ηλικίας και την ψυχοσεξουαλική εξέλιξη του ατόμου.
Ο έφηβος κατ’ αρχάς έρχεται αντιμέτωπος με τις αλλαγές της ήβης, οι οποίες επηρεάζουν το σώμα του αλλά μεταβάλλουν και τον εσωτερικό κόσμο, τις αναπαραστάσεις, τα συναισθήματά του και τις μέχρι τότε ταυτίσεις του. Η πρόσβαση σ’ ένα γενετικά ώριμο σώμα, ικανό για απόλαυση και αναπαραγωγή, υποχρεώνει τον έφηβο να αποστασιοποιηθεί από την εσωτερική και εξωτερική αναφορά στους γονείς. Καλείται, λοιπόν, να κάνει το πένθος των γονεϊκών αντικειμένων αγάπης, αλλά και το πένθος της δικής του παιδικής παντοδυναμίας ώστε να μπορέσει να επενδύσει σε νέα αντικείμενα.
Οι διάφορες εξαρτητικές συμπεριφορές, όπου, εκτός από τη χρήση ουσιών, συμπεριλαμβάνονται η βουλιμία-ανορεξία αλλά και ορισμένες σεξουαλικές συμπεριφορές που αποκτούν τη μορφή εξάρτησης, εκφράζουν την αποτυχία των διεργασιών της εφηβείας αλλά και την ελλιπή ψυχική επεξεργασία της υποβόσκουσας διαμάχης.
Ο έφηβος μέσα από τις συμπεριφορές εξάρτησης επιδιώκει να εκφορτίσει την ψυχική ένταση που κάποιες φορές μπορεί να γίνεται αβάσταχτη προκαλώντας έντονο άγχος. Αναδιοργανώνει έτσι αμυντικά την προσωπικότητά του γύρω από την εξαρτητική συμπεριφορά, η οποία του προσφέρει ένα υποκατάστατο αντικειμένου μέσω του οποίου διατηρεί την εσωτερική του συνέχεια και το αίσθημα ταυτότητας.
Οι συμπεριφορές αυτές έχουν στην αρχή τουλάχιστον αξία αυτοΐασης. Προστατεύουν από το άγχος και τα καταθλιπτικά συναισθήματα και αντιπροσωπεύουν για το υποκείμενο ένα συμβιβασμό που του επιτρέπει να βρει ένα υποκατάστατο σχέσης που τον προστατεύει από τη συναισθηματική εξάρτηση από τον άλλο.
Το αντικείμενο της εξάρτησης (ναρκωτικά, αλκοόλ, τροφή) λειτουργεί ως ένα εξωτερικό αντικείμενο που παρεμβάλλεται ανάμεσα στον έφηβο και τον άλλο (γονείς ή γονεϊκές αναπαραστάσεις) και δίνει τη δυνατότητα εγκαθίδρυσης μιας σχέσης κυριαρχίας επάνω του. Μέσα από τη «ρήξη» με τους γονείς και τη συμπεριφορά άρνησης ο έφηβος φτιάχνει μια «αρνητική» ταυτότητα, η οποία δεν οφείλει τίποτα στον άλλο αλλά γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι ρηχή, διάχυτη, χωρίς όρια. Και ενώ εξωτερικά φαίνεται να κρατά απόσταση από τους γονείς, στην πραγματικότητα φτιάχνει κατά κάποιο τρόπο τις συνθήκες ώστε να παραμείνει ακόμη περισσότερο εξαρτημένος απ’ αυτούς.
Σημαντικός ο ρόλος της οικογένειας και των εκπαιδευτικών
Δρ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ διευθυντής ΚΕΘΕΑ
Η εφηβεία αποτελεί μια περίοδο στη ζωή του ανθρώπου κατά την οποία συμβαίνουν σε μικρό χρονικό διάστημα πολλές και απότομες εσωτερικές και εξωτερικές αλλαγές. Αυτή η μετάβαση προς την ενηλικίωση χαρακτηρίζεται από αποσταθεροποίηση και καθιστά τους εφήβους περισσότερο ευάλωτους όχι μόνο στη χρήση ουσιών αλλά και σε άλλες μορφές συμπεριφοράς που εκφράζονται στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον και ιδιαίτερα στο χώρο του σχολείου. Τα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι ένας στους δέκα μαθητές ηλικίας 14-17 ετών έχει κάνει, έστω και κάποια στιγμή στη ζωή του, χρήση κάποιας παράνομης ουσίας. Παρ’ όλα αυτά, είναι πολύ μικρό το ποσοστό αυτών που τελικά καταλήγει στην κατάχρηση ή την εξάρτηση.
Για τους εφήβους που ζητούν θεραπεία στα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ και αντιμετωπίζουν πρόβλημα κατάχρησης ή και εξάρτησης φαίνεται ότι το ένα τρίτο ξεκίνησε τη χρήση πριν από την ηλικία των 15 χρόνων, ενώ την ίδια περίοδο εμφανίζεται η διακοπή από το σχολικό περιβάλλον. Ενώ υπάρχει αλληλένδετη σχέση μεταξύ χρήσης ουσιών και πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης, δεν είναι επαρκώς διευκρινισμένο αν τα προβλήματα ένταξης του εφήβου στο σχολείο οδηγούν στη χρήση παράνομων ουσιών ή αν η χρήση ουσιών είναι πηγή προβλημάτων ως προς την επίδοση και προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον.
Ωστόσο, φαίνεται ότι η χρήση ουσιών στην εφηβεία συνδέεται με αρνητική συμπεριφορά η οποία εκδηλώνεται και στο σχολικό περιβάλλον και οδηγεί σε βαθμιαία αποκοπή από αυτό με συχνές απουσίες, κακή επίδοση και υψηλά ποσοστά αποβολών. Αυτή η συμπεριφορά συχνά οδηγεί τους εφήβους που κάνουν χρήση σε αναζήτηση συνομηλίκων με παρόμοια συμπεριφορά, δεδομένου ότι μπορεί να μη γίνονται αποδεκτοί από την πλειονότητα των μαθητών που δεν κάνουν χρήση. Βαθμιαία εντάσσονται σε ομάδες εφήβων που έχουν την ίδια συμπεριφορά και στάση απέναντι στις ουσίες. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται τόσο η χρήση όσο και η αποκοπή από το σχολείο.
Με βάση τα στοιχεία αυτά είναι σημαντικό η πρωτογενής πρόληψη να ξεκινάει πριν από την ηλικία των 15 χρόνων και να γίνεται όχι μόνο στο σχολείο αλλά και στην κοινότητα, καθώς τα παιδιά που διακόπτουν το σχολείο είναι περισσότερο ευάλωτα απέναντι στη χρήση ουσιών. Η πρωτογενής πρόληψη δεν μπορεί να περιορίζεται στην ενημέρωση, δεδομένου ότι οι έφηβοι αδιαφορούν για τους κινδύνους. Χρειάζεται να σχετίζεται με την ενίσχυση της αυτο-εκτίμησης, των κοινωνικών δεξιοτήτων και των θετικών στάσεων και συμπεριφορών. Χρειάζεται επίσης να περιλαμβάνει τόσο τους μαθητές όσο και τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς. Οι προσπάθειες εκφοβισμού και απειλών των εφήβων συνήθως έχουν αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα.
Για τους νέους που έχουν ξεκινήσει τη χρήση ουσιών αλλά παραμένουν στην εκπαίδευση, τα προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης μπορούν να τους βοηθήσουν να διακόψουν τη χρήση και να παραμείνουν στο σχολικό περιβάλλον. Για εκείνους που έχουν εμπλακεί σοβαρά με τις ουσίες και έχουν αποκοπεί από την εκπαίδευση χρειάζεται εντατική θεραπευτική υποστήριξη για μεγάλο χρονικό διάστημα και παράλληλα προσπάθεια για επανασύνδεση με την εκπαίδευση. Είναι σαφές ότι ο ρόλος της οικογένειας και των εκπαιδευτικών είναι σημαντικός στις προσπάθειες πρόληψης, έγκαιρης παρέμβασης και θεραπείας.
Το 32,6% δεν γνωρίζει τους κινδύνους
Αύξηση του αριθμού των εφήβων χρηστών ναρκωτικών ουσιών παρατηρείται την τελευταία 10ετία, σύμφωνα με έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ). Αυτό, αφού το ποσοστό μαθητών, ηλικίας 14-17 ετών, που είχε κάνει χρήση κάνναβης (χασίς) έστω και μία φορά, από 3,8% που ήταν το 1984, το 2003 ανήλθε στο 9,5%. Επίσης, το ποσοστό που έχει κάνει χρήση 1-2 φορές, από το 2,3% ανέβηκε στο 3,6%, ενώ όσοι είχαν κάνει χρήση από 3 φορές και πάνω, αν και το 1984 ήταν μόλις στο 1,6%, το 2003 το ποσοστό έφτασε στο 6,0%. Οσον αφορά τη χρήση οποιασδήποτε παράνομης ουσίας, κατηγορία στην οποία περιλαμβάνονται εκτός από την κάνναβη η ουσία «έκσταση», η κοκαΐνη, το κρακ, η ηρωίνη, το LSD ή άλλα παραισθησιογόνα και οι αμφεταμίνες, παρατηρείται αύξηση του ποσοστού των αγοριών χρηστών, αφού από 9,6% που ήταν το 1984, το 2003 ανήλθε στο 13,3%. Σε αντίθεση με τα αγόρια, το ποσοστό των κοριτσιών που κάνουν χρήση, μπορεί να μην αυξήθηκε από το 1984, ούτε όμως μειώθηκε, αλλά παραμένει σταθερό, στο 6,9%. Ενα ιδιαίτερα ανησυχητικό στοιχείο, το οποίο προκύπτει από την έρευνα του ΕΠΙΨΥ, είναι ότι το 2003 ένα ποσοστό της τάξης του 23,8% των μαθητών δηλώνει ότι «είναι ακίνδυνο» να κάνει κανείς χρήση κάνναβης 1-2 φορές. Εξίσου ανησυχητικό είναι το ότι ένα ποσοστό της τάξης του 32,6% δηλώνει ότι δεν γνωρίζει τους κινδύνους που προκαλεί η χρήση 1-2 φορές LSD ή άλλων παραισθησιογόνων ουσιών.
Επίσης, για το 2003 το ποσοστό των Ελλήνων μαθητών που δηλώνουν ότι έχουν κάνει χρήση εισπνεόμενων ουσιών είναι μεγαλύτερο από αυτό του μέσου όρου διεθνώς, 15% έναντι 10%. Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από την «Ευρωπαϊκή έρευνα στο σχολικό πληθυσμό για τη χρήση οινοπνευματωδών και άλλων ουσιών», που συντονίζουν το Σουηδικό Συμβούλιο Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά και η ομάδα Pompidou του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Απόψεις
Τραγική διέξοδος
ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ έρευνες δίνουν στοιχεία-σοκ για την «εισβολή» των ναρκωτικών στα ελληνικά σχολεία. Το πλέον ανησυχητικό, όπως αποκαλύπτεται στις σελίδες του σημερινού «Φακέλου» της «Ε», είναι ότι ένας στους δέκα μαθητές έχει κάνει χρήση ναρκωτικών «μία» ή «μερικές φορές».
ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ στοιχείο είναι ότι η ηλικία έναρξης της χρήσης μειώνεται σταθερά χρόνο με τον χρόνο. Από τα 15,9 που ήταν το 1996 κατέβηκε στα 15,3 το 2004 και, κατά κανόνα, συμπίπτει με τη διακοπή του σχολείου από τους μαθητές, που αναζητούν διέξοδο στις ναρκωτικές ουσίες.
ΟΤΑΝ ΑΠΟ τα 15 του χρόνια ένα παιδί, με την είσοδο στην εφηβεία και στις γνωστές αγωνίες και ανησυχίες της, πέσει στα ναρκωτικά, τότε έχει συρθεί σε ένα δρόμο χωρίς εύκολη επιστροφή. Για τη σωτηρία θα χρειαστεί τεράστιος αγώνας και μάλιστα χωρίς σίγουρο αποτέλεσμα.
ΕΠΟΜΕΝΩΣ, η μάχη θα πρέπει να δοθεί για την πρόληψη. Μάχη και αγώνας μέσα στην οικογένεια, μέσα στην κοινωνία, μέσα στο σχολείο, στους παράγοντες δηλαδή που είναι υπεύθυνοι για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν όλους τους κινδύνους στα πρώτα και καθοριστικά βήματα της ζωής.
ΕΙΝΑΙ ΜΥΘΟΣ ότι τα παιδιά που πέφτουν στα ναρκωτικά προέρχονται μόνο από διαλυμένες και προβληματικές οικογένειες. Οι έρευνες δείχνουν ότι οποιοδήποτε παιδί μπορεί να κάνει χρήση ναρκωτικών, ακόμη και από περιέργεια, από την έλξη του απαγορευμένου ή και ως επίδειξη μαγκιάς.
Η ΜΑΧΗ, επομένως, κατά των ουσιών, κατά της μάστιγας που απειλεί όλο και μικρότερες ηλικίες της νεολαίας του τόπου, αφορά όλους και πρωτίστως την Παιδεία.
ΤΟ ΚΡΙΣΙΜΟ ερώτημα είναι: Η Παιδεία που έχουμε σήμερα μπορεί να προστατέψει τα παιδιά, να τα αποτρέψει από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών, να τα ενημερώσει, να τα διαπαιδαγωγήσει, να τα θωρακίσει, να δώσει διέξοδο στις ανησυχίες και στις αγωνίες τους, χωρίς να τα καταπιέζει και να τα αγχώνει;
ΔΥΣΤΥΧΩΣ, δεν έχουμε Παιδεία με την πραγματική έννοια του όρου. Δεν έχουμε σχολεία που να διαπαιδαγωγούν πολίτες. Εχουμε μια ανταγωνιστική για τα παιδιά εκπαίδευση, που τα εξοντώνει υποχρεώνοντάς τα να απομνημονεύουν και να παπαγαλίζουν γνώσεις, χωρίς να κατανοούν το νόημά τους.
ΦΟΡΤΩΝΕΙ η ανεπάρκεια της εκπαίδευσης με άγχος τα παιδιά, καθώς τα υποχρεώνει να τρέχουν σε φροντιστήρια και σε ιδιαίτερα μαθήματα, όχι για να μάθουν, αλλά για να πετύχουν μια θέση στη λεγόμενη Ανώτατη Εκπαίδευση. Κυριολεκτικά εξοντώνονται σωματικά και ψυχικά τα παιδιά.
ΠΕΡΑΝ ΑΥΤΟΥ, όμως, ούτε μέσα ούτε έξω από το σχολείο έχουν σήμερα τα παιδιά δυνατότητες δημιουργικής και ενδιαφέρουσας απασχόλησης. Δεν υπάρχουν ούτε αθλητικά ούτε πολιτιστικά ούτε πνευματικά κέντρα, όπου θα μπορούσαν να εκτονωθούν ή να καλλιεργήσουν το όποιο ταλέντο τους ή να καλύψουν τα ενδιαφέροντά τους.
ΠΑΙΔΕΙΑ και κοινωνία, επιτέλους, να αναλάβουν τις ευθύνες τους, ώστε τα παιδιά να μην αναζητούν στα ναρκωτικά διέξοδο που αποδεικνύεται συχνά τραγική.
Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
