Εξετάσεις στο Δημοτικό, στη Γ’ και τη ΣΤ’ τάξη, μελετά να καθιερώσει το υπουργείο Παιδείας για να μπορούν να διαγνωστούν και να αντιμετωπίζονται κενά στη Γλώσσα και τα Μαθηματικά. Οι εξετάσειςθα έχουν αποκλειστικά το χαρακτήρα της διάγνωσης με στόχο να ελλείψεις και να γίνονται επεμβάσεις με ενισχυτική διδασκαλία.
Οι ελλείψεις ενοχοποιούνται για τη σχολική αποτυχία στο Γυμνάσιο και το Λύκειο σπρώχνοντας κάθε χρόνο έξω από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση περίπου 70.000-80.000 μαθητές, αριθμοί που υπερβαίνουν το 10% του μαθητικού πληθυσμού στη δημόσια εκπαίδευση. Από τους μαθητές που εμφανίζονται στο κάδρο της σχολικής αποτυχίας, περίπου 40.000 εγκαταλείπουν το σχολείο και χάνονται σε άγνωστες κοινωνικές διαδρομές, όπου δεν μπορούν να τους εντοπίσουν οι επίσημες στατιστικές. Οι υπόλοιποι είναι όσοι κάθε χρόνο «κόβονται» και βρίσκονται με το ένα πόδι έξω από το σχολείο, αναγκασμένοι να επαναλάβουν την τάξη. Αν τα καταφέρουν, υπάρχουν πιθανότητες να συνεχίσουν το σχολείο. Οι στατιστικές λένε ότι όσοι απορρίπτονται για δεύτερη φορά συνήθως κόβουν το σχολείο.
Ο σχεδιασμός του υπουργείου Παιδείας προσκρούει στη χρηματοδότηση. Τα προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας έχουν σταματήσει, επειδή έχει κλείσει η στρόφιγγα των κοινοτικών πόρων. Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, αναζητείται διέξοδος μέσω του ΕΣΠΑ, καθώς «η αντιμετώπιση της σχολικής αποτυχίας και η συγκράτηση της μαθητικής διαρροής είναι μεταξύ των βασικών προϋποθέσεων για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής». Το υπουργείο Παιδείας θα πρέπει, επίσης, να πείσει τους εκπαιδευτικούς ότι τα αποτελέσματα των εξετάσεων στη μέση και το τέλος του Δημοτικού δεν θα χρησιμοποιηθούν ως ποσοτικοί δείκτες για την αξιολόγηση που έχει δρομολογηθεί. Επιτροπή υπό τον καθηγητή Παιδαγωγικής, Ηλία Ματσαγγούρα, έχει αναλάβει να καταρτίσει το πλαίσιο της αξιολόγησης δασκάλων και καθηγητών.
Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα προγραμματίζεται να εκδοθεί περί το τέλος του χρόνου, με στόχο να εφαρμοστεί από την επόμενη σχολική χρονιά. Ο υπουργός Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος έχει διαβεβαιώσει τις ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών ότι τα αποτελέσματα των πάσης φύσεως εξετάσεων δεν θα λαμβάνονται υπ’ όψιν για την αξιολόγηση των δασκάλων και των καθηγητών. Πλην, όμως, το κλίμα μεταξύ των δύο πλευρών έχει ήδη διαταραχθεί με αφορμή ερωτηματολόγιο που ανήρτησε στην ιστοσελίδα του το υπουργείο Παιδείας, καλώντας τους εκπαιδευτικούς να απαντήσουν μεταξύ άλλων εάν συμφωνούν να συνδέεται η αξιολόγησή τους με τους μισθούς και τις προαγωγές τους, όπως προβλέπει για το σύνολο των δημοσίων υπαλλήλων ο γενικός νόμος του ενιαίου μισθολογίου.
Σύμφωνα με έρευνες, σχεδόν το 13% των μαθητών του Γυμνασίου προάγεται οριακά από τάξη σε τάξη συγκεντρώνοντας μετά κόπων τη βάση. Το 5% των συμμαθητών τους δεν καταφέρνει να προαχθεί. Γι’ αυτή την κατηγορία μαθητών η ζημιά έχει γίνει στο Δημοτικό. Επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν ακόμη για τα πέτρινα χρόνια των Μνημονίων. Ερευνητές που μελετούν τις διακυμάνσεις του φαινομένου της σχολικής αποτυχίας είναι βέβαιοι ότι τα επίσημα στοιχεία θα επαληθεύσουν και τυπικά τους υπολογισμούς τους για αύξηση των αρνητικών δεικτών στην εκπαίδευση. Σύμφωνα με τον ερευνητή του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ, Νίκο Παΐζη, ο οποίος ηγήθηκε της τελευταίας μεγάλης έρευνας για τη σχολική αποτυχία και διαρροή, η παραδοσιακή επένδυση της μέσης ελληνικής οικογένειας στην εκπαίδευση των παιδιών της ξεκίνησε να διαταράσσεται σοβαρά από τα τέλη του 2010-αρχές του 2011.
Μέχρι τότε, επισημαίνει ο κ. Παΐζης, οι οικογένειες κατάφερναν να κόβουν από άλλες δαπάνες του προϋπολογισμού τους για να «ράβουν» το κονδύλι εκπαίδευσης των παιδιών. Από τον Φεβρουάριο με Μάρτιο του 2011 οι γονείς γονάτισαν περιορίζοντας τις εξωσχολικές δραστηριότητες και αντικαθιστώντας τα ιδιαίτερα μαθήματα με τα φροντιστήρια. Η εικόνα συμπληρώθηκε φέτος με τα στοιχεία που δείχνουν διαρροή από τη Γενική Εκπαίδευση στην Επαγγελματική, όπου οι εγγραφές παρουσίασαν αύξηση. Οι οικογένειες όσο βυθίζονται στη φτώχεια, συνεχίζει ο κ. Παΐζης, βιάζονται να βγουν τα παιδιά τους στη δουλειά και ο συντομότερος εκπαιδευτικός δρόμος είναι το χαρτί του Επαγγελματικού Λυκείου.
Ωστόσο, οι εγγραφές δεν αποτελούν ασφαλή δείκτη για την έκταση είτε της σχολικής αποτυχίας είτε της σχολικής διαρροής. Η διαρροή στο Γυμνάσιο που βρίσκεται μέσα στο τόξο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, υπολογίζεται γύρω στο 6%. Δεν φαίνεται όμως στις στατιστικές των εγγραφών. Κάθε χρόνο εμφανίζονται να εγγράφονται στο Γυμνάσιο όλοι οι απόφοιτοι Δημοτικού.
Η μεγάλη διαρροή εκδηλώνεται τον Σεπτέμβριο της Α’ Γυμνασίου, λιγότερο στη Β’ Γυμνασίου και ελάχιστα στη Γ’ Γυμνασίου. Το επόμενο κύμα διαρροής εμφανίζεται στην Α’ Λυκείου, κυρίως τον πρώτο μήνα λειτουργίας των σχολείων. Στο Δημοτικό το ποσοστό της διαρροής θεωρείται «αμελητέο», κάτω από 1%, στο οποίο ανήκουν ειδικές ομάδες του πληθυσμού, κυρίως Ρομά και Μουσουλμάνοι της Θράκης. Πολύ υψηλότερα είναι τα ποσοστά εγκατάλειψης στην Τεχνική Εκπαίδευση. Σχεδόν 22%. Παράλληλα, 10.000 παιδιά, ηλικίας 12-13 χρόνων, παρακολουθούν μαθήματα Γυμνασίου σε νυχτερινά σχολεία, επειδή τα πρωινά εργάζονται.